Werd Cecilia patroonheilige van de muziek door vertaalfout?

Op 22 november wordt de naamdag gevierd van Sint Cecilia (Latijn: Caecilia), die in alle geval al sinds de tweede helft van de vijfde eeuw in de Kerk van Rome als martelares werd vereerd. Dat was in het bijzonder in de Trasteverewijk geval, waar ook vandaag nog de kerk met haar stoffelijke resten te vinden is. 

Patrones van de muziek

Volgens de overlevering huwde Cecilia al op jeugdige leeftijd, slaagde zij erin om haar heidense man tot het christendom te bekeren en om hem van haar voornemen om maagd te blijven te overtuigen. Beiden werden om hun christelijk geloof gedood, omstreeks 230 na Christus. Maar iedereen kent Sint Cecilia natuurlijk vooral als patrones van de muziek. Ook vandaag nog dragen ook bij ons nog steeds ontelbare koren, orkesten, blaaskapellen en muziekverenigingen haar naam. Zelfs veel bekende componisten hebben belangrijk werk aan haar opgedragen.

De populaire volksheilige wordt dus vooral geassocieerd met muziek. Minder geweten is dat dit verband tussen de heilige en de muziek mogelijk steunt op een misverstand. 

(vervolg na de afbeelding)

De legende van Sint Cecilia

Bijna alles wat wij over de heilige weten is afkomstig uit legendes en er zijn nauwelijks betrouwbare bronnen over haar leven. Het oudste historische verslag van St. Cecilia is te vinden in het ‘Martyrologium Hieronymianum’. Daarin wordt bevestigd dat haar feest in de vierde eeuw werd gevierd.  Over haar leven en de legende komen wij meer te weten dankzij de ‘Handelingen van het martelaarschap van Sint-Cecilia’ van ca. het midden van de vijfde eeuw. Cecilia wordt daarin omschreven als een maagd uit een senatorenfamilie en een christen vanaf haar kindertijd, die door haar ouders werd uitgehuwelijkt aan de nobele heidense jongeman Valerianus. 

Nadat het kersverse huwelijkspaar zich had teruggetrokken in de trouwkamer vertelde Cecilia aan haar man dat ze verloofd was met een engel die angstvallig haar lichaam bewaakte. Daarom moest Valerianus ervoor zorgen dat haar maagdelijkheid niet werd geschonden. Als teken vroeg Valerianus om de engel te zien. Toen dat gebeurd was bekeerde hij zich en kort daarna ook zijn broer Tiburtius. Zij ontpopten zich met de heilige tot ijverige geloofsgetuigen en deelden aalmoezen uit. Daarom veroordeelde prefect Turcius Almachius beiden ter dood. Ook de officier van de prefect, die belast werd met de uitvoering van het vonnis, bekeerde zich. Hij stierf samen met de twee broers de marteldood. Cecilia zou hun stoffelijk overschot in één graf begraven, maar daardoor werd zij nu ook zelf gezocht door de officieren van de prefect. Na haar geloofsbelijdenis werd ze veroordeeld tot verstikking in een bad kokend water in haar eigen huis. Maar de heilige bleef wonderbaarlijk ongedeerd.  En zelfs nadat de beul haar met drie nekslagen van zijn zwaar probeerde te onthoofden bleef zij nog drie dagen leven om uiteindelijk toch te overlijden aan de verwondingen.

Vertaalfout?

Een opmerkelijk detail is dat de heilige pas sinds de veertiende en vijftiende eeuw het orgel als attribuut krijgt of wordt voorgesteld terwijl ze op het orgel speelt. Dat gaat terug op de passage in de Handelingen waarin beschreven werd dat zij terwijl de muzikanten speelden bij haar huwelijk in haar hart alleen voor God zong (‘cantantibus organis illa in corde suo soli domino decantabat’). Mogelijk werd die passage de cantantibus organis ten onrechte geïnterpreteerd door Cecilia zelf als organist voor te stellen. Zo werd de heilige mogelijk onbedoeld in nauw verband gebracht met de muziek.

Bron: Domradio