TV-mis vanuit jarige Antwerpse Sint-Carolus Borromeuskerk

Zondag 12 september is het dag op dag vierhonderd jaar geleden dat de Antwerpse bisschop Jan van Malderen alias Johannes Malderus een spiksplinternieuwe kerk in toewijdde aan Sint-Ignatius van Loyola. De stichter van de jezuïeten had een kleine honderd jaar tevoren Antwerpen op een bedeltocht persoonlijk aangedaan en al in 1574 hadden de jezuïeten het Huis van Aken in de nabijgelegen Korte Nieuwstraat aangekocht, er een kapel gebouwd en het college opgestart dat vandaag onder de naam Onze-Lieve-Vrouwecollege plus aan de Frankrijklei nog altijd onderwijs in ignatiaanse geest aanbiedt.

Pas na de opheffing van de jezuïetenorde in 1773 werd de kerk aan de contrareformatorische kerkhervormer Carolus Borromeus toegewijd.

'Gesamtkunstwerk'

De superlatieven over de schoonheid van deze kerk zijn zelden uit de lucht … en terecht. De eerstesteenlegging dateerde van april 1615, ruim vijf jaar later was het barokke Gesamtkunstwerk, incluis haar Italianiserende campanile, volkomen afgewerkt. De architecten – tot 1617 was dat François d’Aquilon, daarna Pieter Huyssens – gaven de kerk met haar ruime schip en bescheiden zijbeuken perfecte verhoudingen mee. De bovengalerij wordt gestut door elegante zuilen en dankzij de wijde vensters in die bovengalerijen is er ook altijd overvloedig licht. De voorgevel, acht meter hoger dan de kerk zelf, is geïnspireerd op de moederkerk van de jezuïeten, de Gesù-kerk in Rome.

Maar niet alleen chauvinistische Antwerpenaren vinden deze jezuïetenkerk nog mooier dan het Romeinse prototype.

‘Hemel op aarde’

Dat de Sint-Carolus Borromeuskerk bijnamen als Het achtste wereldwonder of De hemel op aarde vergaarde, heeft ook alles te maken met de grote namen die voor de decoratie ervan instonden, waaronder niemand minder dan Pieter Paul Rubens. Het blijft doodzonde dat zijn 39 plafondschilderijen tijdens een brand van 1718 verloren gingen; we beschikken helaas alleen over contemporaine schetsen en gravures die aangeven dat de kerk er vierhonderd jaar geleden nog feestelijker uitzag dan vandaag. Maar toch blijft het interieur van de Sint-Carolus Borromeus oogverblindend, met als voornaamste blikvangers het reusachtige hoofdaltaar en de beide zijaltaren.

Enkele jaren geleden kon de kerkfabriek ook ‘De terugkeer van de Heilige Familie uit Egypte’ van Rubens terug aankopen voor de Sint-Jozefskapel, waarvoor het doek oorspronkelijk bedoeld was.

Verdere restauratie

De artistiek rijkdom van dit prachtige kerkgebouw staat uitvoerig beschreven op de webstek van Toerismepastoraal Antwerpen (Topa vzw). De restauratie ervan is trouwens nog niet volledig af, de kerkfabriek plant de komende maanden en jaren nog een verdere vernieuwing van de verlichting en beveiliging, de restauratie van de Houtappelkapel, van de Sint-Ignatiuskapel en van de sacristie en de pastorie, restauraties aan het hekwerk, de daken en de glasramen en de inrichting van een museaal parcours in de zijgangen, in de crypte en op de verdiepingen.

Na de Franse Revolutie, in 1802, werd de kerk in 1802 een parochiekerk.

Sant’Egidio

Zondag wordt met een tv-mis om 10 uur via één (VRT) niet alleen stilgestaan bij vierhonderd jaar cultureel prestige, maar ook – zo niet vooral – bij het geloofsleven dat in de Sint-Carolus Borromeus bloeit. Al meer dan 75 jaar is er de traditie om er op zondagmorgen een artiestenmis te vieren; al duizenden muzikanten hebben de viering in Sint-Carolus Borromeus opgeluisterd. En sinds enkele jaren heeft ook de Gemeenschap van Sant’Egidio er haar thuishaven: de gemeenschap komt er in de week samen voor het avondgebed en viert er elke zondagnamiddag ook eucharistieviering met jong en oud.

Bisschop Johan Bonny concelebreert de tv-mis dan ook met pastoor Hendrik Hoet, die ook geestelijk adviseur van Sant’Egidio is, en met socius Bart van Emmerik van de jezuïeten in de Lage Landen.

Open Monumentendag

Na de feestviering nemen Topa-gidsen wie dat wil nog graag mee doorheen belangrijke gebeurtenissen van deze bijzondere kerk. Daarnaast hebben Monumentenwachters-interieur ook een interactief spel ontwikkeld. Ze speuren in sacristiekasten, doorzoeken biechtstoelen, kruipen achter altaren en zoeken naarstig naar insecten die niemand ziet. Maar waarom doen ze dat eigenlijk? Alle kinderen zijn welkom om het op Monumentendag 12 september te komen ontdekken aan de hand van een speurtocht in de jarige Sint-Carolus Borromeuskerk. Deze rondleidingen en speurtochten vinden doorlopend plaats tussen 14 en 17 uur (geen reservaties, duur: 30 minuten).

Ten slotte opent eind september in de Sint-Carolus Borromeus ook een luik van de MoMu-tentoonstelling p.LACE.s rond kant en textiel.

Wie de tv-mis van zondag 12 september 2021 om 10 uur wil bijwonen, moet om 9.30 uur al in de kerk aanwezig zijn.