Future Garden: het nieuwe Eden van jonge denkers

Door Peter Dupont

In 'The Garden of Evening Mists', een roman van Tan Twan Eng, creëert een Maleisische vrouw die de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd, een tuin met een voormalige tuinman van de Japanse keizer. Hun droge landschapstuin dient als en plek van herinnering, trauma en genezing, ontworpen voor contemplatie en meditatie. Hij is een integraal onderdeel van het genezingsproces van beide personages.

Ondenkbare Experiment

Is dit het soort tuin dat de wereld nodig heeft om het Antropoceen te overleven? Deze vraag probeerden 24 jonge denkers onlangs te beantwoorden voor Het Ondenkbare Experiment. Dit initiatief werd in 2020 opgericht door Belgisch kunstenaar Koen Vanmechelen samen met de voormalige VUB-rector Caroline Pauwels. Elk jaar worden in LABIOMISTA diverse jongeren uitgenodigd om samen het ondenkbare te denken over een onderwerp.

Geïnspireerd door de prachtige omgeving gaan zij in drie groepen op zoek naar nieuwe kennis. Hun uiteindelijke creaties worden geëvalueerd door een interdisciplinair team van kunstenaars, beleidsmakers, wetenschappers en sociaal ondernemers. “Maar het belangrijkste,” zegt kunstenaar Koen Vanmechelen, “is het proces van samen zijn, denken, debatteren, verbinden, beleven en kruisbestuiven. Dit zijn diepspirituele en erg vruchtbare dagen waarin de jongeren zich voor elkaar openen op een manier die ongekend is. Ze bestuiven elkaar en het interdisciplinaire team om vervolgens de rest van de wereld te bevruchten.”

Tempelcomplex

De vierde editie ‘Future Garden’ bracht jongeren samen uit twaalf landen in de EU, Zuid-Amerika, Azië en Afrika. Ze komen uit diverse richtingen, disciplines en maatschappelijke contexten en de meesten studeren aan zowel aan Belgische als aan buitenlandse academische instellingen in Wenen, Coimbra, Lissabon, Chengdu, Bahcesehir en Stuttgart. Ook kwetsbare jongeren van de vzw Homie deden mee. Dat is een Limburgs burgerinitiatief dat zich richt op het ondersteunen van dak- en thuisloze jongeren tussen de 18 en 25 jaar. Zij waren niet academisch geschoold maar hadden wel veel levenservaring. “Deze mix was nieuw en nodig”, zegt Vanmechelen. “Kruisbestuiving opent harten en geesten.”

Aanleiding voor het thema van 2024 is de nieuwe landmark feature die eind augustus 2024 op LABIOMISTA de poorten opent. Future Garden is een tempelcomplex, een wetenschapsgebouw ook, opgetrokken in duurzame materialen. Het belichaamt Koen Vanmechelens geloof in de belangrijke rol die wetenschap en kunst spelen in het gidsen van de mens naar een nieuwe kosmopolitische renaissance. Het weerspiegelt ook zijn geloof in de generatieve kracht van jonge generaties. Koen Vanmechelen: “Zij zullen de tuiniers van al onze Future Gardens zijn. Zonder geloof, zonder hoop is er voor hen geen toekomst.”

Geloof en hoop

Het Future Garden gebouw is een beetje zoals Tan Twan Engs Japanse tuin, een plaats van afzondering, studie en verwondering. Naast een laboratorium en atelier biedt het gebouw ook onderdak aan een koppel tapirs en vormt het de hefboom voor het LaVieBreede buurtproject. Koen Vanmechelen gelooft dat de zaden van transformatie altijd lokaal groeien voordat ze zich verspreiden over de rest van de wereld. Vanmechelen: “Terwijl we worstelen met onszelf en onze omgeving, ontkiemt een mogelijke revolutie in onze tuinen – de wieg van onze toekomst.”

Voor deze editie van Het Ondenkbare Experiment werden de jongeren gevraagd om een tuin te ontwerpen die niet alleen gedijt, maar ook iedereen die ermee te maken krijgt inspireert en verheft. Als tegengif voor de verlammende effecten van dystopische wanhoop, als potentieel voor positieve verandering. Vanmechelen: “De vraag was om er een levend laboratorium van te maken waar innovatieve oplossingen voor ecologische en sociale uitdagingen kunnen worden verkend. Door aan te tonen dat schoonheid, geloof, biodiversiteit, hoop en menselijk vernuft harmonieus naast elkaar kunnen bestaan. Onze toekomst is niet voorbestemd voor de ondergang.”

Geloof is een cruciaal woord in het project. In een wereld waar het Antropoceen opdoemt en dystopische verhalen de scepter zwaaien, onderscheidt het Future Garden-project bij LABIOMISTA zich als een baken van hoop, een bewijs van menselijke veerkracht. Het gelooft in een tegenwicht aan de heersende angsten en onzekerheden van onze tijd.

Tuin van Eden

Wie aan een Tuin voor de Toekomst denkt, grijpt onvermijdelijk terug naar de Tuin van Eden, het paradijs. Een woord dat meer dan 4.000 jaar geleden ontstond in het Avestaans, een nu uitgestorven Perzische taal. Pairideaza betekende ommuurde tuin, een vruchtbare, mooie, gecultiveerde ruimte. Dit concept belandde via de Grieken in het Oude Testament, en migreerde via het Latijn naar andere talen en zou de middeleeuwse geesten obsederen.

De 24 deelnemers brachten elk hun eigen herinneringen aan tuinen met zich mee. In hun tuinen, de paradijzen van het verleden, liggen de kiemen voor Future Garden. Een Libanese antropologe vond inspiratie in het boek Braiding Sweetgrass. Een Oostenrijkse studente Toegepaste Mensenrechten herinnerde zich de prachtige bergtuinen uit haar jeugd. Het daoïsme en de druipsteengrot die ze als kind had bezocht voedde een Chinese kunstenares.

Een Turkse wiskundige, die zich samen met zijn zus en moeder tot het christendom had bekeerd, bracht de moestuinen uit zijn bergdorp in gedachten mee. Een Portugese filmmaker deelde dan weer zijn ervaring met het stadstuintje dat hij al vijf jaar lang via permacultuur en regeneratieve landbouw ontwikkelde. Een Chinese studente filosofie bracht verhalen mee over de tuin van een psychiatrisch ziekenhuis die ze drie maanden had geobserveerd.

De watervallen uit de kindertijd van een Braziliaanse danseres kwamen tot leven in haar herinneringen. Ondertussen vergeleek een Libanese studente, op de vlucht voor de oorlog, de gezelligheid van de tuin van haar grootmoeder met de onmenselijke leefomstandigheden in een opvangcentrum van Fedasil. Zeldzaam waren de jongerendie in hun jeugd geen tuin hadden gehad, maar ze waren er wel.

Drie geheime tuinen

Na vijf dagen debatteren en denken distilleerden de groepen een manifest en drie concrete voorstellen voor een Future Garden. Die moet volgens de jongeren inclusief zijn, veilig, duurzaam, maar ook spiritueel, divers en bovenal gemeenschappelijk. Er waren veel affiniteiten met de Amerikaanse ecotheoloog Thomas Berry die stelde dat de mensheid een nieuwe verhaallijn nodig had om haar relatie met de aarde te begrijpen en herdefiniëren, onderweg naar de ‘Ecozoic Era’, een tijdperk waarin mensen in harmonie zouden leven met de natuurlijke wereld.

“Het is niet ons om hun voorstellen naar buiten te brengen,” zegt Koen Vanmechelen. “Dat doen ze alle 24 zelf wel als ze opnieuw de wereld intrekken. Cruciaal is dat de 24, terwijl ze een gemeenschap voor de toekomst maakten, hun eigen identiteit probeerden te vinden, hun weerbaarheid versterkten en herinnerd werden aan hun eigen diversiteit. En dat ze leerden geloven in zichzelf en hun gemeenschap.”

Info: www.labiomista.be/het-ondenkbare-experiment

Opening Future Garden

Op 25 augustus opent Future Garden. Deze wondertuin is een ecologisch statement en een blik op de toekomst, met een tapirverblijf, een onderzoekslaboratorium in samenwerking met Universiteit Hasselt, en een studio. Future Garden versmelt kunst, natuur en wetenschap en inspireert door een nieuw gezichtspunt te bieden. Je wordt uitgenodigd om je te laten inspireren door een plek waar een visie op de toekomst werkelijkheid wordt. Leer meer over dit unieke gebouw en zijn bijzondere bewoners tijdens de officiële opening van het complex.

Auteur: Peter Dupont