Wat je moet weten over kardinalen: 5 vragen en antwoorden

Wat is een kardinaal?

Een kardinaal is een zeer hoge rang (beter nog een waardigheid) in de hiërarchie van de Rooms-Katholieke Kerk. Het is na de paus de hoogste rang. 

Wanneer men kardinaal wordt, krijgt men hierdoor geen grotere canonieke macht in zijn bisdom of in zijn land, maar men wint ongetwijfeld aan prestige en invloed. De taak van een kardinaal is allereerst pastoraal. De kardinaalscreatie is een teken van dienstbaarheid, niet van persoonlijke glorie. Kardinalen die jonger zijn dan tachtig jaar hebben het recht om in een conclaaf een nieuwe paus te kiezen. De kardinalen zijn verenigd in het college van kardinalen.

Wat is het college van kardinalen?

Het College van kardinalen is de groep van de nauwste medewerkers en raadgevers van de paus, bestaande uit alle kardinalen van de Katholieke Kerk van over de hele wereld. Op 30 september creëerde paus Franciscus 21 nieuwe kardinalen. De groep bevat 18 nieuwe kardinalen onder de 80 jaar, die in aanmerking komen om deel te nemen aan een conclaaf om een nieuwe paus te kiezen. Daardoor komt het totale aantal kardinalen op 242. Maar slechts 137 kardinalen kunnen een nieuwe paus kiezen. 

Eeuwenlang kende het Heilig College slechts 70 kardinalen. Johannes de 23ste was de eerste die dit in 1958 veranderde. Paus Paulus VI bepaalde  in 1970 dat kardinalen van tachtig jaar en ouder niet kunnen deelnemen aan het verkiezingsproces van een paus. Kardinalen die jonger zijn dan 80 jaar staan bekend als ‘kiezers’ of ‘kiesgerechtigde kardinalen’. Paulus VI stelde een numerieke limiet vast voor het aantal kiezers, met een maximum van 120. Maar al sinds paus Johannes Paulus houden de pausen zich niet langer strikt aan dat aantal. Een limiet voor het aantal kardinalen boven de tachtig werd niet langer gesteld. Met deze nieuwe kardinaalscreatie neemt het aantal stemgerechtigde kardinalen toe tot 137, ruim boven het aantal van 120.

(vervolg na de foto) 

Wat is de functie van een kardinaal?

Kardinalen vervullen voornamelijk drie functies in de katholieke Kerk. 

1. De belangrijkste is ongetwijfeld dat ze het recht krijgen om mee te kiezen voor de nieuwe paus. Sinds 1059 zijn de kardinalen de enigen die tijdens een conclaaf een nieuwe paus kunnen kiezen. Zo probeerde men onder meer om de pauskeuze uit handen te halen van de plaatselijke clerus of notabelen van de stad Rome, die druk uitoefenden op de clerus en de bevolking om hun kandidaat te kiezen. Dat had in de kerkgeschiedenis vaak catastrofale gevolgen. 
2. De kardinalen spelen ook een belangrijke rol als adviseurs en helpers van de paus, bij het bestuur van de wereldkerk. Ze doen dat niet enkel tijdens een consistorie met alle kardinalen samen, maar ook door de taken die ze vervullen bij de vele Vaticaanse Dicasteries en raden.
3. Ten slotte krijgt elke kardinaal ook een kerk in Rome toegewezen waarvoor hij verantwoordelijk is. Dat gebeurde ook zaterdag en ook nu bestaat nog een ongeschreven gewoonte: aan de kardinalen uit de rijkere landen wordt een kerk toegewezen die in lamentabele staat is. Het Vaticaan hoopt dan stilletjes dat deze kardinaal zal instaan voor de noodzakelijke herstellingen.

Wie creëert de kardinalen?

Enkel de paus mag kardinalen creëren

Volgens canon 351 worden de kardinalen gecreëerd per formeel decreet van de paus dat openbaar gemaakt wordt in aanwezigheid van de kardinalen. Ze zijn dus pas kardinaal als hun creatie ook daadwerkelijk per decreet bekrachtigd is. Enkel de paus heeft de macht nieuwe kardinalen te creëren en hun namen, in aanwezigheid van het Heilig College, officieel aan te kondigen.

Door het kerkelijk recht wordt bepaald dat wanneer een kardinaal zou overlijden voordat zijn naam per decreet formeel wordt aangekondigd, hij nog geen kardinaal is. Daarvan zijn er in de geschiedenis al precedenten. Zo werd de bekende Duitse theoloog Hans Urs von Balthasar voorgedragen als kardinaal, maar hij stierf op 26 juni 1988, nog voor het consistorie plaatsvond.

Als een paus zou sterven voordat het consistorie plaatsheeft dan zijn de voorgedragen kardinalen nog geen kardinaal en mogen ze bijgevolg ook niet deelnemen aan een conclaaf waarin een nieuwe paus wordt verkozen.

(Lees verder onder de foto)

Hoe gaat een kardinaal gekleed?

De kardinalen zijn traditioneel gekleed in helder rode gewaden. De kleur staat symbool voor hun bereidheid hun bloed te vergieten voor de Kerk. De nieuwe kardinalen ontvangen een driehoekige bonnet, die hun status als de naaste adviseurs markeert. 

De keuze van de kardinalen in spe gaat vaak uit naar het kledinghuis Gammarelli, pauselijke kleermaker sinds 1793. Iedere outfit wordt op maat en grotendeels met de hand vervaardigd. Ook het kledinghuis Barbiconi in Rome kleedt al bijna 200 jaar priesters, bisschoppen, kardinalen en soms zelfs de paus. Het gladde materiaal voor de felrode kazuifel heeft een rode glans. Deze stof is niet geverfd, maar geweven van rode zijdegaren. Maar volgens een verantwoordelijke van het bedrijf Barbiconi is de zijden stof voor de kazuifel sinds de coronapandemie nauwelijks nog te vinden. 

De kleermakers zweren nog steeds bij de goede oude naaimachine en schaar om de complexe kledij te maken. Kleine details als de knoopsgaten, de zijden knopen en zijden boorden worden met de hand aangebracht. Doorheen de jaren is de garderobe van de kardinaal ontdaan van veel franje. Zo verdwenen doorheen de tijd meer pompeuze onderdelen als de cape van gevlamde zijde, een met kwastjes versierde breedgerande hoed en een zilveren gesp op de schoenen van de kardinalen.

Kardinalen ontvangen tijdens hun kardinaalscreatie een gouden ring. Die ring wordt door de paus geschonken op het moment dat zij kardinaal worden gecreëerd.