Tekens van hoop (2): Marijke Deconinck

Bekijk de collectie artikels hier.

Stefaan Fonteyne (Dienst diaconie en economaat) nomineert Marijke Deconinck. Marijke vindt Schoonheid en brengt Hoop op plaatsen waar mensen denken dat er geen Schoonheid en geen Hoop is. Lees verder onder de foto.

Marijke Deconinck (69) is mama van drie kinderen en oma van negen kleinkinderen tussen 2 en 12 jaar. De grote bezorgdheid rond de toekomst van haar kleinkinderen is een van de beweegredenen waarom zij zich, ook nu nog verder wil engageren om bij te dragen aan een warmere, meer inclusieve en eerlijker samenleving.

Ze had als ergotherapeute een boeiende loopbaan ten dienste van mensen met een beperking. Na enkele jaren in de vzw Dominiek Savio werkte zij tot haar pensioen in een voorziening dichtbij, de Waaiberg, een entiteit van vzw UNIE-K. Daar leerde zij met andere ogen te kijken naar mensen die in de samenleving weinig van tel zijn. Ze vond er leermeesters in geduld, moed en doorzetting. Zij ontdekte schoonheid in het afwijkende, het gebrokene, het onherstelbare. 

Halfweg de jaren ’90 kwam ze als bij toeval in contact met justitie en de gevangenis, toen ze als jurylid werd opgeroepen voor een assisenzaak en nadien contact hield met de veroordeelde. Dit zou het begin worden van een nieuw engagement tot op vandaag. Zij begon er alleen aan, in alle stilte, maar mag ondertussen meer dan een kwarteeuw deel uitmaken van de stuurgroep gevangenispastoraal met twee initiatieven, Tralies uit de weg en Thuisfront.

In 2000 had men vanuit de dienst Gezinspastoraal van het bisdom Brugge het idee opgevat om in de gevangenis van Brugge groepsgesprekken op te starten tussen vrije burgers en mensen in detentie. Dit initiatief ging van start in 2001. De initiële naam ‘Gevangenen bevrijden’ werd al snel ‘Tralies uit de weg’ want de bedoeling van dit initiatief was immers een brug slaan tussen de wereld binnen en buiten de muren van de gevangenis. Door op basis van gelijkwaardigheid met elkaar in gesprek te gaan en vooral goed te luisteren, kan de kloof van onwetendheid, wantrouwen en onbegrip tussen beide werelden wat kleiner worden. Gedurende meer dan twintig jaar begeleidde Marijke zo’n gesprekkenreeksen. Ze zag er telkens opnieuw wondere dingen gebeuren. Dat ze dit engagement nooit moe werd, kwam zeker en vast door ‘een les’ die ze in de beginjaren kreeg van de gevangenisaalmoezenier Chris Saelens. Hij bezwoer haar (op zijn typisch zachte wijze) om er nooit van uit te gaan dat je het ‘verhaal van een ander’ echt kent en ook, om er altijd te blijven in geloven dat er in elke mens een parel schuilt, al is hij soms heel diep bedolven en moeilijk te ontdekken.

Zo’n gesprekkenreeksen worden nog steeds elk jaar georganiseerd, niet enkel in de gevangenis van Brugge, maar ook in Penitentiair Landbouwcentrum in Ruiselede, in de gevangenis van Ieper en het detentiehuis in Kortrijk. 

Vanuit Tralies uit de Weg ontstond vijf jaar later ‘Thuisfront’, dat zich richt op het netwerk van de gedetineerden. Zesmaal per jaar slaan vrijwilligers, voor de bezoekers, gedurende een volledige dag een tent op voor de gevangenis. Familieleden en vrienden die op bezoek komen, kunnen daar bij een tas koffie of een frisdrank op verhaal komen. Zij krijgen ook telkens een attentie aangeboden met een hoopvolle boodschap, vertaald in het Frans, Engels, Spaans en Arabisch.

Deze beide schitterende initiatieven worden al jaren door het bisdom ondersteund.

Daarnaast is Marijke, sinds vier jaar, ook voorzitter en bezieler van de vzw BrugBinnensteBuiten (BBB), een initiatief dat probeert antwoord te bieden op nóg andere vragen van mensen in detentie. Zo zijn er momenteel een dertigtal vrijwilligers aan de slag als Brugbezoeker. Met een regelmaat van om de twee weken krijgen mensen in detentie die nauwelijks of geen bezoek krijgen, zo toch de kans om met iemand ‘van buiten’ in gesprek te gaan. Andere vrijwilligers voorzien elke woensdagnamiddag, tijdens een speciaal bezoekuur voor ouder en kind, speelgoed, gezelschapsspelen en knutselgerief, dit om de band tussen ouder en kind op een fijne manier te stimuleren of te bestendigen. Elke zaterdag houdt een ploeg van meer dan dertig vrijwilligers, in een beurtrol, een winkeltje open in de wachtzaal van de bezoekers. Zo krijgen gedetineerden tijdens de bezoektijd, een cadeau van hun bezoekers. Verder organiseert BrugBinnensteBuiten waar nodig ook vervoer, onder andere voor kinderen of minder-mobiele mensen die op bezoek willen gaan bij hun ouder, kind. Ook gedetineerden die een uitgaansvergunning (UV) hebben gekregen om hun reclassering voor te bereiden kunnen beroep doen op deze dienst van BBB.

Waarom denkt Marijke dat haar engagement en dat van de vele andere vrijwilligers een teken is van hoop voor mensen in detentie?

“Het unieke van al deze engagementen is dat ze gebeuren op vrijwillige basis. Wij maken geen deel uit van het gevangenissysteem. Het is de vrije keuze van elke vrijwilliger om een deel van haar/zijn tijd te geven, te delen met mensen in detentie. Dat er mensen zijn die dat gratuit willen doen, dat wordt heel erg gewaardeerd, zowel door gedetineerden als hun context. Daarmee maken wij, hoe kleinschalig ook, voor sommige mensen echt wel ‘het verschil’. Mensen met oprechte vriendelijkheid en respect bejegenen, maakt vaak een wereld van verschil.

Wij worden ook geregeld geconfronteerd met de machteloosheid en uitzichtloosheid waarin deze mensen (over)leven. Ook als vrijwilliger sta je dan evengoed in die machteloosheid en dat is vaak wel een oefenschool. Maar ‘kiezen’ om ook in deze positie nabij te blijven, dat is ‘buitengewoon’.“

En krijgt Marijke haar hoop geen deuk door de huidige omstandigheden in de gevangenissen?

“Een citaat dat aan Augustinus wordt toegeschreven is: ‘Hoop heeft twee prachtige dochters, woede en moed.’ Woede over de dingen zoals ze zijn en moed om te geloven dat ze niet zullen blijven zoals ze zijn, zolang er maar mensen zijn die aan verandering werken en sleuren.

De problemen van justitie en het gevangeniswezen zijn gigantisch. Het systeem kraakt aan alle kanten. En dat is al járen zo! En toch, wanneer ik wat uitzoom en kijk naar wat er in de voorbije decennia toch ook wel veranderd is, dan blijf ik geloven dat die zware tanker stilaan toch van koers verandert. Maar het gaat inderdaad ontzettend traag! Toen ik dertig jaar geleden voor het eerst de gevangenis binnenstapte, was er nog geen sprake van alternatieve straffen, elektronisch toezicht, detentiehuizen, transitiehuizen, forensisch-psychiatrische centra... Pas in 2005 werd de wet die de interne rechtspositie van gedetineerden vastlegde, gestemd en het zou nog járen duren vooraleer de implementatie zou beginnen...

Al deze stappen werden maar genomen omdat er mensen waren en zijn die vanuit een grote gedrevenheid tot op vandaag blijven op dezelfde nagel kloppen. Mensen met een visie en een missie, zieners, dromers en doeners, die deze stille revolutie bewerkstelligen.”

Is er een Bijbelverhaal dat voor Marijke inspirerend is voor haar inzet? 

“Ooit moest ik op blote voeten binnengaan in de gevangenis omdat er blijkbaar iets van metaal zat in de zool van mijn schoenen. Ik dacht toen aan het verhaal van Mozes die zijn schoenen moest uitdoen omdat hij op heilige grond stond, omdat God daar aanwezig was.

"Het is mijn diepe overtuiging dat het spoor van God oplicht in het gelaat van de gekwetste en kwetsbare medemens die appel doet op mijn verantwoordelijkheid." (naar Levinas) 

Dat klinkt misschien ‘zwaarwichtig’ maar mijn kleinkinderen leren mij hoe eenvoudig dit toch kan zijn. Op de vraag van een van mijn kleuters waar opa was, antwoordde ik eens: “In de kerk”(Zij weten dat opa organist is). Een ander kleinkind vulde laconiek aan: “Opa in de kerk en oma in de gevangenis.”