Vormingsnamiddag misbruik en integer pastoraal handelen

Begin september ontplofte er - opnieuw - een bom onder de Kerk in Vlaanderen. De documentaire Godvergeten rakelde een groot pijnpunt uit onze Vlaamse Kerk terug op: het misbruik en het miskennen ervan. De slachtoffers kregen een gezicht, we keken hen in de ogen en voelden hun pijn. Ook onder de pastores groeiden er vragen na het kijken van Godvergeten en de vele - vaak terechte - reacties die erop kwamen. Wat heeft de Kerk dan juist gedaan voor de slachtoffers? Staan we genoeg stil bij de impact die dit op hen heeft gehad? Hoe gaan we hier zelf, als geëngageerde "kerk-mensen", mee om? Wat als je als pastor aangesproken wordt door een slachtoffer? Om aan deze vragen tegemoet te komen organiseerde het bisdom Hasselt op woensdag 8 november een studiedag voor alle pastores. Een aanbod waarop gretig werd ingegaan, meer dan 100 pastores tekenden present in het Pastoraal Centrum-Seminarie. Voor wie er niet kon zijn volgt een tweede moment. 

In een eerste gedeelte kwam Rik Bloemen aan het woord. Rik is sinds 2010 het aanspreekpunt seksueel misbruik in ons bisdom en weet als geen ander welke hulp en tegemoetkoming er geboden werd aan de slachtoffers.  Sinds 2010 is er in ons bisdom een opvangpunt voor slachtoffers, waarbij elke melding de volle aandacht krijgt. In 2021 ging dit op in een interdiocesaan meldpunt, maar mijn werkwijze blijft grotendeels dezelfde. Een melder krijgt van mij binnen de dag een antwoord met een vrije uitnodiging tot gesprek. Dit gesprek is laagdrempelig, vertrouwelijk en veilig. Vooreerst luister ik, en in de andere bisdommen mijn collega's van het interdiocesaan opvangpunt, naar de wensen en behoeften van de melders. Wat wensen zij? Een financiële tegemoetkoming, bijstand... Bij nog levende plegers is er maar één juiste weg: justitie. Maar ook bij overleden plegers en verjaarde zaken willen we het slachtoffer bijstaan zo goed als we kunnen.

We mogen niet onderschatten welke impact deze feiten hebben op de slachtoffers. Dat is een trauma dat ze hun hele leven meedragen, en vaak pas melden als ze het niet langer zelf kunnen dragen.

Als tweede spreker van de vormingsnamiddag kwam Machteld Reynaert aan het woord. Zij onderzocht het fenomeen macht en machtsmisbruik in pastorale relatie voor haar doctoraat aan de KU Leuven. Het woord macht krijgt vaak negatieve connotaties en niemand linkt het meteen aan zichzelf. Toch is het belangrijk ervan bewust te zijn dat iedereen macht heeft. De grens tussen het positieve gebruik en het misbruik van macht is immers flinterdun. Om op een integere wijze pastoraal te handelen moet men zich er ook van bewust zijn dat machtsmisbruik niet enkel voorkomt in duidelijke hiërarchische structuren, maar ook in pastorale relaties, zij het veel subtieler. Ook wanneer je iets uit liefde doet is er macht aan het werk.

Bij een pastorale relatie is er altijd een ongelijkheid: de pastor heeft meer macht dan de pastorant.

Jezus kan een voorbeeld zijn om "kenotisch" met macht op te gaan: afstand doen van macht in het bewustzijn dat we altijd macht hebben.

Afsluitend nam een panelgesprek met Rik Bloemen, Machteld Reynaert, Marie-Jeanne Langenaken (kinderpsychiater en vertrouwenspersoon voor ons bisdom) en mgr. Patrick Hoogmartens de tijd om op specifieke vragen van onze pastores te antwoorden.

Waar kan men melding maken van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag?

Op deze pagina vindt u informatie vinden over de aanpak en de preventie van seksueel misbruik in de Kerk door de bisschoppen en de religieuze oversten.

Waar kunnen pastores terecht met vragen, eenzaamheid of twijfels?

Op de pagina Zorg en Begeleiding vindt u alle informatie omtrent de vertrouwenspersonen, supervisie, geestelijke begeleiding en meer.