Belgen blijven goede doelen steunen ondanks de crisis

Eind april maakte de Koning Boudewijnstichting (KBS) de resultaten bekend van de zevende editie van de Barometer van de Filantropie. Dat is een periodiek onderzoek naar de gulheid van de Belg. De vorige editie van de Barometer dateert van 2020, dus van voor de pandemie, de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis. De centrale vraag van de huidige editie, geleid door econoom Ivan Van de Cloot van de denktank Itinera, was dan ook of onze gulheid die opeenvolgende crisissen heeft overleefd.

Om die vraag te beantwoorden, combineert de Barometer van de Filantropie twee indicatoren.

Allereerst is er de zogeheten Filantropie-Index, die het geefgedrag van de Belg afmeet aan objectieve gegevens, zoals data van de instellingen zonder winstoogmerk van de Nationale Bank, het budgetonderzoek van de FOD Economie, informatie over Stichtingen van openbaar nut, Fondsen opgericht binnen de KBS en informatie over fiscale attesten van de FOD Financiën. De laatst beschikbare data daarvan dateren van 2021 en in het algemeen blijkt daaruit dat ons schenkgedrag een aarzeling kende in 2018-2019, die evenwel werd goedgemaakt in 2020-2021. Zo stabiliseerden in 2021 de inkomsten van de non-profitinstellingen in België op een hoog niveau.

Die inkomsten zijn afkomstig uit lidgelden maar voornamelijk uit schenkingen.

Ook de inkomsten uit legaten bij de non-profitinstellingen blijven volgens de onderzoekers toenemen, al nunanceert Ivan Van de Cloot dat niet eenzijdig mag worden scherpgesteld op het cijfer van een gegeven jaar – zo kan één erg groot legaat al het verschil maken – maar allereerst op de tendensen die zich over meerdere jaren aftekenen.

Uit onze eigen bevraging van enkele caritatieve instellingen van christelijke signatuur blijkt een tweede kanttekening. Zo wijst VIA Don Bosco erop dat hun inkomsten uit legaten net daalden, mede door de afschaffing van het fiscaal voordeel bij duolegaten in Vlaanderen. Daardoor moet het in het testament gekozen goede doel vaak meer erfbelasting betalen dan de waarde die het ontvangt, en is het dus genoopt de nalatenschap te verwerpen.

Jongere generaties

De tweede indicator, het zogeheten Filantropie-Klimaat, is dan weer een subjectieve graadmeter gebaseerd op een enquête van Ipsos bij ruim duizend Belgen in januari 2023. Daaruit blijkt dat acht op de tien Belgen filantropie belangrijk vinden, en drie op de tien zelfs essentieel, en dat 77 procent van de Belgen meent dat giften bijdragen tot een betere wereld. Allereerst de jongere generaties lijken daarvan overtuigd. Toch vinden begin 2023 minder Belgen het een morele plicht om een gift te doen. Volgens de onderzoekers komt dat mede door de crisis en inflatie, door de hoge belastingen en een zeker wantrouwen in de organisaties die de giften beheren.

Het aantal kleinere giften nam ook af en het lijkt erop dat vooral wie al overtuigd was om te geven, meer gaf.

Daarbij zijn het ook vooral de 18- tot 34-jarige gevers die beweren meer giften gedaan te hebben in 2022, opmerkelijk meer zelfs dan andere leeftijdsgroepen. Die groep kijkt ook minder negatief aan tegen de toekomst van de filantropie. Die wordt immers door de bevraagde Belgen niet zo positief ingeschat. Volgens de onderzoekers kan die houding verklaard worden door de bezorgdheid over de koopkrachtcrisis in de periode dat de bevraging gebeurde.

Medische doelen

Als het gaat over de doelen waaraan we geven, dan blijven die uit de medische en gezondheidssector het populairst, gevolgd door armoedebestrijding en humanitaire acties. Op lange termijn gingen meer giften naar armoedebestrijding en migratie/integratie. Het steunen van goede doelen op de lange termijn wint gradueel aan belang ten nadele van steun bij bepaalde rampen. Caritas International maakt daarbij een kanttekening. „De Belgen blijven vrijgevig,” klinkt het, „maar diverse crisissen hebben wel als gevolg dat andere structurele, ernstige problemen een stuk minder zichtbaar worden. Denk aan de honger in een aantal Afrikaanse landen, of aan de huisvestingscrisis in België. Niet elke nood krijgt evenveel aandacht.”