Column Alicja Gescinska in Tertio: ‘Pijn om Oekraïne’

Slapeloos, dat was de nacht van 23 op 24 februari. Niet wegens de Russische aanval op Oekraïne; dat nieuws bereikte me pas ’s ochtends. Wel omdat ik geboeid las in het nieuwste boek van Krzysztof Zanussi. De Poolse filmmaker heeft verschillende boeken op zijn palmares. Die geven, net als zijn films, blijk van een filosofische geest en een diep, katholiek geloof. De titel van zijn jongste boek is een vreemde vraag: Is het waard om voor je smartphone te sterven? In die vraag en in Zanussi’s boek zie ik een verband met de oorlog in Oekraïne.

Luxe

Het boek handelt over de plaats die luxe inneemt in een goed leven. De diagnose die hij van onze wereld stelt, is niet nieuw. We zijn te hedonistisch. Onze levens draaien te veel om ons genot en plezier. Uiteraard is het een schijnbaar onzinnige vraag: niemand zou toch de martelaarsdood willen sterven voor zijn smartphone. Voor vlag en vaderland misschien, maar toch niet voor onze smartphone? Zanussi stelt evenwel dat we te afhankelijk zijn geworden van luxe en comfort. We willen er misschien niet voor sterven, maar we zouden ook niet zonder willen leven.

Wat heeft dat met de Russische invasie te maken? Wel, ik kon niet anders dan aan Zanussi’s boek denken na de reacties van verschillende westerse leiders. Mark Rutte kondigde aan: we willen Oekraïne wel helpen, maar het mocht duidelijk niet te veel geld en moeite kosten. Oekraïense vluchtelingen opvangen in Nederland, ho maar. Dat zou niet zomaar gebeuren. En dan was er de discussie over de economische sancties tegen Rusland. Onze premier was voorstander van maximale sancties. Maar verschillende andere Europese leiders wilden voor een mildere aanpak gaan. Rusland uit het Swift-systeem gooien? Aanvankelijk een struikelblok voor verschillende EU-landen. Sancties krijgen immers tegensancties en zo schaden we ook onze economie. Uit die redenering blijkt dat we misschien niet voor onze smartphones en onze luxe willen sterven, maar dat er duizenden kilometers verder mensen sterven, dat is dan zo. Als wij het maar niet te veel voelen. Eigen comfort eerst.

In eigen vel

De beste sancties snijden wel in eigen vel. We moeten onszelf economisch pijn doen. Dat klinkt uiteraard paradoxaal, maar het is niet anders. En wel om drie redenen. Eén: maatregelen van een andere orde zijn uit den boze. NAVO-troepen in Oekraïne kunnen tot een ongeziene escalatie leiden. Twee: het is cruciaal dat Vladimir Poetin beseft dat hij er niet mee wegkomt. Na Georgië, na de annexatie van de Krim, maar ook na het drama waarbij een burgervliegtuig boven Oost-Oekraïne werd neergeschoten, heeft het Westen te mak gereageerd. En Poetin wist dat hij ermee weg kwam en nog een stapje verder kon gaan. Als er nu geen streep getrokken wordt, zal Poetin zijn waandroom van een groot Russisch rijk verder willen realiseren. Dan zijn NAVO- en EU-landen de volgende in rij, met alle gevolgen van dien. Poetin is geen Russische nationalist. Hij is een nostalgische imperialist, met het teloorgaan van de Sovjet-Unie als persoonlijk trauma.

Zo komen we bij een derde argument voor de hardste economische maatregelen. Hoe is de Sovjet-Unie uiteengevallen? Niet op militaire gronden. Zelfs niet zozeer op politieke gronden of om ideologische redenen. De Sovjet-Unie is bezweken onder de eigen economische malaise; door het economische failliet van het Oostblok en de materiële welvaart van het Westen. Bijgevolg moet ook nu de Russische economie in elkaar stuiken. Daardoor zal het land militair zwakker komen te staan en de Russische bevolking zal zich steeds meer tegen Poetin keren. Haar afkeer van het regime zal groter worden dan haar angst ervoor.

Oneerbaar

Geen enkel regime dat op angst en verdrukking steunt, kan uiteindelijk standhouden. Daarom: laten we diep in ons vel snijden. We zullen meer moeten betalen voor gas. De inflatie zal nog meer stijgen. Maar wie nu de weg van de minste weerstand kiest, zal later voor veel grotere weerstand komen te staan. Winston Churchill zei ooit: You were given the choice between war and dishonor. You chose dishonor and you will have war. We moeten nu economisch de oorlog aan Rusland verklaren. Dat is pijnlijk, maar het zou oneerbaar zijn om ons meer zorgen te maken over de inhoud van onze portefeuilles én smartphones, dan om de levens van Oekraïners. 

• Deze column verschijnt in Tertio nr. 1.151 van morgen woensdag 2 maart 2022.
• Voor een gratis proefnummer van of een abonement op Tertio.