Geloof kan een dam opwerpen tegen racisme

Hoor ik hier niet precies dezelfde getuigenissen als tien of twintig jaar geleden?Helaas wel, knikken de vier getuigen waarmee Kerknet van gedachten wisselde over racisme en discriminatie. Al voegt Sandrine Ekofo meteen een hoopvolle noot eraan toe. De jongere generatie pikt het niet meer en heeft het antiracisme nu wel degelijk op de agenda gekregen. De 31-jarige juriste en mama is net begonnen aan haar nieuwe opdracht als beleidsmedewerker voor Congo en Centraal-Afrika bij Broederlijk Delen. Ik denk dat we momenteel beslissende stappen in de goede richting zetten. Die parlementscommissie die het Belgische kolonialisme wetenschappelijk laat onderzoeken en daaruit conclusies voor de dekolonisatie  wil trekken, da’s niet niks. Dit nieuwe discours moet straks doorsijpelen in het onderwijs.

Want de noodzakelijke mentaliteitswijziging begint op de schoolbanken. Sandrine Ekofo

Elektropop

Vandaag 21 maart is het Internationale Dag voor de Uitbanning van Rassendiscriminatie, zoals de VN het in 1966 noemden. Zes jaar tevoren schoot de politie 69 burgers dood tijdens protesten tegen het Apartheidsregime in Sharpeville in Zuid-Afrika. Kerknet nodigde voor een zoomgesprek vier getuigen uit die elkaar tevoren nooit ontmoet hadden, maar toch een gelijkaardig parcours rijden. Alle vier zijn zij met succes bezig met hun job of passie ondanks – en bij momenten ook dankzij hun koppige opboksen tegen – discriminatie omwille van hun donkere huidskleur. Letterlijk elke dag bots je nog op racistische reacties, vertelt de 27-jarige Samuel Vekeman, geboren in Congo, geadopteerd en getogen in Antwerpen, maar als succesvol elektropop-artiest onder de naam Sam Renascent ook thuis in Amsterdam, Londen, noem maar op.

Door mijn beide ‘Vlaamse’ broers natuurlijk niet, maar zelfs in de familie word ik soms nog ‘anders’ bekeken. Samuel Vekeman

Experiment

Het is grappig om de beide andere adoptiefkinderen in het gezelschap te zien grinniken van herkenning als de 51-jarige Uma Wijnants haar verhaal vertelt. Samen met mijn broertje werd ik vanuit India geadopteerd door een gezin in een Vlaamse plattelandsgemeente, zegt ze. Toen we nog peuters waren, was dat leuk: wij waren ‘so cute’, een echte bezienswaardigheid. Maar van zodra we school liepen, mochten we soms niet meedoen en werden we vaak gepest. Wij voelden voortdurend aan dat we ‘niet van hier’ waren. Intussen studeerde Wijnants bedrijfscommunicatie en klom ze op tot directrice van Kerk in Nood in België, het land waar Spekpater Werenfried van Straaten de katholieke hulporganisatie opzette. Toen ik mijn eerste job bij het ziekenfonds begon,  werd mij letterlijk gezegd dat dit ‘een experiment’ was, lacht ze. Ik moest bewijzen dat dit kon. Dit is niet anders geweest bij de jobwissel naar Kerk in Nood.

Voor een katholieke organisatie ben ik een drievoudig experiment: met donkere huidskleur, maar ook vrouw en leek. Uma Wijnants

Boksen

Wij moeten ons altijd dubbel bewijzen, verwoordt de Mamoudou axcel Keta ervaringen die de andere getuigen zonder meer bevestigen. Ook de 38-jarige wereldkampioen thaiboksen kwam als adoptiezoon uit Guinée-Conakry plots in Nederland terecht. Ik had antropologie of zo kunnen studeren, maar ik deed het niet omdat ik besefte dat ik nooit kansen op degelijk werk zou krijgen. Keta’s jeugd als ‘neger’ in Nederland was echt niet makkelijk. Vandaar mijn keuze om alles in te zetten op de bokssport, vertelt de papa van twee opgroeiende tienerdochters. Maar zelfs al zijn mijn kampioenstitels – onder meer tweemaal wereldkampioen - inmiddels niet meer te tellen en was ik ooit ook bodyguard van toenmalig Europees Raadsvoorzitter Herman Van Rompuy, nog altijd vraagt men mij dagelijks: ‘Oh, hoe komt het dat u zo goed Nederlands spreekt?’

Het ‘vreemde’ wantrouwen en uitsluiten is natuurlijk een zeer menselijke reflex. Mamoudou axcel Keta

België, Frankrijk en Nederland

De talenkwestie speelt voor de diaspora nog meer in Vlaanderen dan in Brussel of Wallonië. Da’s enigszins te begrijpen, zegt Ekofo, want de eerste en tweede generatie Afrikanen in België was grotendeels Franstalig. Maar de derde en vierde generatie in Vlaanderen spreekt intussen vloeiend Nederlands. ’t Wordt tijd dat de Vlaming dit beseft. Keta speelt onmiddellijk in op deze opmerking. Dat mensen nog onwennig reageren in pakweg Zwitserland, dat kan ik nog begrijpen, zegt hij. Overal in de wereld is er discriminatie van wie anders is, wees maar zeker dat dit ook het geval is in mijn eigen geboorteland. Maar van drie landen – België, Frankrijk en Nederland – kan ik erg moeilijk begrijpen waarom het racisme er zo hardnekkig is. ‘Wake up, man’: die landen hebben toch zelf donkergekleurde bevolkingen gekoloniseerd!

Waarom worden wij op de luchthaven bijvoorbeeld nog steevast aan de kant gezet voor extra identiteitscontrole? Samuel Vekeman

Behoorlijk curriculum vitae

Het ergste lijkt nog altijd de discriminatie op de arbeidsmarkt. Ik had toch een zeer behoorlijk curriculum vitae, zegt Ekofo. Ik had rechten met specialisatie internationaal recht gestudeerd aan de Universiteit Antwerpen en gaf al tijdens mijn studies blijk van zin voor engagement toen ik Kilalo oprichtte, een organisatie die jongeren met een Afrikaanse afkomst begeleidt, ondersteunt en inspireert op het gebied van onderwijs, cultuur en vrijetijdsbesteding. Maar toch was mijn zoektocht naar een eerste job een hel, ik kreeg op tientallen kandidaturen geen antwoord of een standaardafwijzing; ook een stageplaats aan de balie vond ik niet, terwijl ik echt wel over de competenties en vaardigheden beschikte om voor een sollicitatieprocedure te worden uitgenodigd of advocate te worden.

De mentaliteitswijziging op de arbeidsmarkt komt niet vanzelf, hier geeft de overheid best nog een stevig duwtje in de rug. Sandrine Ekofo

Niemandsland

Soortgelijke verhalen bij de directrice van Kerk in Nood, die pas na talrijke sollicitaties als loketbediende bij de Christelijke Mutualiteiten (CM) kon beginnen. Dat was onder mijn niveau, maar als vrouw van kleur spring je op elke kans die je krijgt. Vekeman leeft als muzikant natuurlijk in een internationaal milieu dat best open van geest is, maar backstage moet je als gekleurde artiest ook soms nog op je strepen staan. En wat gek is: vooral de geadopteerde getuigen geven aan dat ze ook in hun thuisland ‘anders’ bekeken voelen. Ik ging na de dood van mijn adoptievader mijn biologische familie in Congo opzoeken, vertelt Vekeman. Het was een bevreemdende ervaring, zelfs mijn kroezelhaar zou zogezegd ‘bleker’ zijn dan dat van mijn neefjes of nichtjes. Wijnants heeft voor dat gevoel nergens helemaal aanvaard te worden een eigen uitdrukking bedacht.

Ik zeg altijd: Ik kom eigenlijk uit niemandsland. Uma Wijnants

Geloof

Hoe wapen je tegen die tegenkantingen omwille van je huidskleur, hoe zorg je ervoor dat die je letterlijk niet ‘onder de huid’ kruipen? Ik ben heel vroeg naar de moskee beginnen gaan om dat alles een plaats te kunnen geven, zegt moslim Mamoudou axcel Keta. Samuel Vekeman komt ook uit een diepgelovig gezin, en heeft bovendien in zijn muziek een uitlaatklep voor zijn gevoelen gevonden. Ook Sandrine Ekofo verwijst naar haar geloofsovertuiging als ze het over haar inzet en weerbaarheid heeft. Maar Uma Wijnants, die tijdens haar periode bij de Christelijke Mutualiteiten in de weekends ook godsdienstwetenschappen studeerde, formuleert dit gevoel het scherpst. Wat telt, is niet waar we vandaan komen of welke huidskleur we hebben, maar wel dat we allemaal broers en zusters zijn in humaniteit.

Voor een christen is racisme eigenlijk onaanvaardbaar, Jezus nam het altijd voor elke mens op. Uma Wijnants