Gelovigen hebben het toch maar gemakkelijk? Vergeet het maar

‘De God van de bijbel keurt genocide goed!’ Het is maar een van de lastige (voor-)oordelen waar je als gelovige en godsdienstleraar mee te maken krijgt.

Kerknet vroeg aan sprekers van de Didachè studiedag ‘De lastige kanten van het geloof’ hoe zij daarmee omgaan.

Welke lastige kant van het geloof staat in uw lezing centraal?

Martijn Steegen (ziekenhuispastor en gastprofessor) • Ik zal spreken over ‘moeilijke’ Bijbelpassages. Denk maar aan verhalen waarin God mensen op de proef stelt, hen moedwillig laat lijden of zelfs doodt. Of aan liederen waarin geweld, bedrog en haat verheerlijkt worden en redding slechts wordt toegezegd aan een exclusieve club volgelingen.

Ook ethische leefregels vinden we vaak extreem, onmenselijk en buitenaards. Welke mens keert er nu de andere wang naar zijn vijand nadat hij al klappen kreeg?

Het is toch onmenselijk om je ergste vijand lief te moeten hebben?

Anne Vandenhoeck (professor pastorale zorg en diaconie) • Ik heb het over de soms pijnlijke afstand tussen het leergezag en de concrete levensomstandigheden waarin mensen zich bevinden. Een voorbeeld hiervan is dat de synode rond het gezin uiteindelijk besliste om niets aan de leer te veranderen, maar meer te investeren in pastoraal voor mensen die gescheiden zijn of voor gelovigen in de holebi-gemeenschap.

Ik vind het lastig dat de leer enerzijds mensen uitsluit en het pastoraat anderzijds de rol moet opnemen van het doekje voor het bloeden. Dat is voor niemand helend of gezond.

Taede Smedes (religiefilosoof, theoloog en schrijver) • Ik ga in op de crisis van het theïsme: het geloof in een persoonlijke, bovennatuurlijke God die zich met ieder mens afzonderlijk bezighoudt. Dit wordt veelal beschouwd als het traditionele godsbeeld. Het is ook dit godsbeeld waar atheïsten als Richard Dawkins tegen ageren.

Onderzoek in Nederland laat zien dat sinds 1960 dit godsbeeld onder gelovigen steeds problematischer is geworden, omdat het door velen te mensvormig (‘antropomorf’) wordt ervaren.

Welke tip(s) zou u geven aan gelovigen die daar last van hebben?

Martijn Steegen • Ik zou hen aanraden om de moeilijkheden die ze ervaren bij het lezen van de Bijbel niet uit de weg te gaan. Het is boeiend om na te gaan waarom sommige Bijbelpassages ons vandaag zo tegen de borst stoten. De Bijbel bevat niet het onveranderlijke ‘Goddelijke Woord’, maar Gods woord in mensentaal. Het besef dat het door en door menselijk is, creëert ruimte om in alle vrijheid het gesprek met de tekst aan te gaan.

Niet in de tekst zelf openbaart God zich, wel in de persoonlijke ontmoeting tussen tekst en lezer.

Anne Vandenhoeck • God is steeds barmhartiger dan wij zelf en het is belangrijk om het eigen geweten te volgen in relatie met God.

Taede Smedes • Veel gelovigen denken dat het verlaten van het theïstische godsbeeld gelijk staat met het omarmen van ongeloof. In mijn boek God, iets of niets? en in mijn lezing wil ik laten zien dat dit niet klopt. Het is niet zwart of wit. Geloof is een kwestie van grijswaarden. Er zijn religieuze atheïsten (atheïsten die zichzelf religieus noemen) en post-theïsten (christelijke gelovigen die het theïstische godsbeeld verwerpen en de afwezigheid van God in de wereld als heilzaam omarmen). Het is noodzakelijk om helder te krijgen dat theïsme een uitvinding is van filosofen uit de Verlichting. Het bijbelse godsbeeld is niet theïstisch (wel mensvormig).

Uit de mystiek valt te leren dat het theïstische godsbeeld beschouwen als het enig juiste, gelijk staat aan idolatrie.

Hedendaags geloof is gebaat met een veelheid aan spreken over God. Hedendaags geloof moet mystieker en post-theïstisch worden, als het nog toekomst wil hebben.

Wat hebt u in uw eigen leven ervaren als een lastig aspect van het geloof?

Martijn Steegen • Op theologisch en leerstellig vlak ervaar ik weinig lastige aspecten. Omdat ik veel vrijheid ervaar in het doordenken van die aspecten kan ik ook veel terugplaatsen in de juiste context. Ook in het instituut Kerk ontmoet ik vaak mensen die op zeer geëngageerde en gelovige wijze werk maken van een mensnabije en betrokken kerkgemeenschap.

Toch ervaar ik ook net in de Kerk mijn voornaamste ‘lastige aspecten’. Vooral dan wanneer ik bots op een weinig open geloofshouding, wanneer ik bots op een gebrek aan nuance, wanneer ik bots op mensen die meer belang hechten aan het strikt naleven van de regels. Ik vind het keer op keer gemiste kansen.

Anne Vandenhoeck • In het pastoraat moeten ervaren dat mensen uitgesloten worden door de kerkgemeenschap, is het moeilijkste voor mij. Het eerste wat je moet doen als herder is mensen met warmte ontvangen en verwelkomen - ook in de liturgie - zelfs al behoren ze niet tot de kern van een levende geloofsgemeenschap.  

Taede Smedes • Ik ben opgegroeid in een protestantse setting waarin geloof als een vorm van kennis werd beschouwd die wedijvert met wetenschappelijke kennis.

Het theïsme is een rationeel systeem geworden dat de religieuze verbeelding teveel beperkt.

Het werkt beklemmend. Ervaring en gevoel staan dan op een tweede plaats, het denken heeft het primaat. Op het moment dat ik het theïsme in vraag stelde, ontstond er een openheid om op andere manieren over God en geloof te denken, voorbij het denken in termen van ‘geloof of ongeloof’.

Praktisch

• Didachè studiedag ‘De lastige kanten van het geloof’
• 15-01-2018 van 9.30 tot 16.00 uur
• Promotiezaal, Universiteitshal, Naamsestraat 22, Leuven
• Programma
• Kostprijs en inschrijven