‘Voor de Kerk is het voorlopig nog Stille Zaterdag’

De Duitse pastoraaltheoloog Matthias Sellmann groeide de voorbije jaren uit tot een gezaghebbende stem inzake parochievernieuwing. „Pas vandaag beginnen de Kerken de impact te voelen van de gegroeide zelfbeschikking van het individu”, stelt hij. Gaan we als Kerk daarom door de woestijn?

De Duitse theoloog en socioloog Matthias Sellmann (55) lanceerde in 2012 aan de Ruhr-Universität Bochum het Zentrum für angewandte Pastoralforschung, een toonaangevend pastoraal onderzoekscentrum. „Kerken staan voor een veranderingsproces willen ze de geïndividualiseerde gelovige of zelfs de ongodsdienstige mens nog aanspreken”, zegt hij. Bij uitgeverij Halewijn verscheen zopas de vertaling van zijn boek over de parochies.

– Maakt de Kerk in Europa een exodus mee, net zoals eertijds het joodse volk uit Egypte?
Althans in Duitsland verkeert de katholieke Kerk in zwaar weer en heeft ze af te rekenen met een heuse exodus van gelovigen die formeel de Kerk verlaten. Exodus betekent echter ook bevrijding. Ik werk intensief mee aan de Synodale Weg, een vernieuwingstraject van bisschoppen en leken samen. Of dat ook een exodus zal blijken naar een nieuwe toekomst? Eerlijk, op dit moment zie ik de katholieke Kerk nergens aan vernieuwing doen. Onderzoek toont aan dat er weinig fantasie leeft. Hoe dat komt? Allereerst omdat men nog te sterk vasthoudt aan oude, ooit succesrijke vormen. Tot twintig jaar geleden had de Kerk veel middelen en invloed, ook politiek, en personeel. Dat verleden verlamt. Daarnaast zijn er de verbijstering en de verstarring te wijten aan de schandalen van seksueel en machtsmisbruik. Tot slot ontbreekt het ons aan een visioen. We hebben geen beeld van hoe de Kerk er anders zou moeten uitzien. In de jaren 1960 was dat wel het geval, toen de volkstaal en de nieuwe liturgie werden ingevoerd. Nergens in West-Europa zijn er nog veel priesterroepingen, maar ook voor andere pastorale taken staan er niet zoveel kandidaten klaar. Kortom, voor de Kerk is het voorlopig nog Stille Zaterdag.
– Waarvan moeten we dan loskomen?
Van het idee dat we als christelijke gemeenschap een monopolie hebben. Ik wil ‘Kerk’ begrijpen als een dienst aan de samenleving en daartoe bedacht ik zeven werkpunten. Parochies krijgen zicht op de toekomst naarmate ze hun pastorale planning afstemmen op dienstverlening aan de religieuze vrijheid van de mens en dus creatiever, professioneler en meer op participatie en communicatie gericht aan de slag gaan. Jezus gaf ons het format. Om te komen tot een gelukkig leven moet je investeren in de ander. De Kerk moet zich dus in dienst stellen van de hedendaagse samenleving. Ze is pas sterk wanneer ze het oude loslaat, plaats maakt en ruimte schept.
– Wat kunnen parochies op dat vlak doen?
Parochies richten zich nog te vaak en te exclusief tot de eigen parochianen en zijn eigenlijk nog veel te weinig gericht op de buitenwereld. Ze willen mensen aan zich binden en ze blijven altijd maar hetzelfde organiseren. Het perspectief dat ik voorstel is dat parochies door een stevig religieus aanbod kunnen bijdragen aan een beter leven van alle mensen in de samenleving vandaag. Let op, dat is geen individualisme, want dat staat haaks op het christendom. Parochies kunnen transformeren en ik ken vele voorbeelden van puik gebruik van nieuwe media, van vernieuwend teamwerk en nieuwe verbanden. Vernieuwing vereist echter een strategie.
– In uw boek gebruikt u termen als ‘aanbieders’ en ‘groeimarkt’. Past dat wel bij religie?
‘Religieus ondernemerschap’ is een omstreden begrip, maar toch geloof ik dat die manier van economisch kijken zinvol is. Breed beschouwd concurreren Kerken ook met andere actoren om tijd en betekenis. De theoloog Karl Rahner beweerde al dat de Kerk pas kan vernieuwen als ze daadwerkelijk nieuwe mensen aantrekt. Dat is een missionaire pastoraal. Ga langs bij jonge gezinnen en vraag hen wat de plaatselijke parochie voor hen kan betekenen. Zo eenvoudig en zo moeilijk is dat.
– Is Pasen in zicht?
God biedt ons Pasen aan. Ik zou geen christen zijn als ik niet daarop vertrouw. Persoonlijk geloof ik dat onze Synodale Weg een Pasen voor de Kerk kan zijn. We moeten veranderen om te leven. Vrouwen moeten op alle niveaus een plaats krijgen, bisschoppen moeten zich verantwoorden voor hun beleid en homoseksuelen verdienen integratie. Als we dat moedig aanpakken, worden we fris en aantrekkelijk. Onze parochies tellen zo veel creatief geëngageerden die een Kerk nodig hebben die zich moderniseert. De samenleving veranderen we door de inzet van de Kerk.

Matthias Sellmann, Parochie van de toekomst. 7 uitdagingen, Halewijn, Antwerpen, 2021, 69 blz., 15,95 euro, ISBN 978 90 8528 606 6.

Reageren op dit artikel? Dat kan op www.kerkenleven.be

Lees ook de bijdrage op Kerknet, doe mee aan onze wedstrijd en maak kans op een duoticket voor het nieuwe bezoekerscentrum van de Sint-Baafskathedraal in Gent op www.kerknet.be/doortocht.