De naar alle waarschijnlijkheid oudste kruisweg van ons land bevindt zich in Herentals, op de Kruisberg. © Frank Bahnmüller
Kruisweg als meditatieoefening: tussen ons leven en Jezus’ lijden
Volgens de overlevering werd de kruisweg in Herentals gesticht in 1460 door een minderbroeder uit Herentals die naar Jeruzalem had gepelgrimeerd. Op de eerste hoge zandheuvel buiten de stad vond hij een geschikte plaats. Op het feest van Kruisverheffing in 1461 zou de site zijn ingehuldigd. Meer dan 550 jaar is dit dus een plek van vroomheid waar de eenzame wandelaar het gevoel heeft dat de hemel er de aarde raakt.
Een zandweg loopt omhoog langs veertien bakstenen kapelletjes met taferelen in terracotta op de top van de heuvel en een vrij grote kapel gewijd aan het heilig kruis, vandaag in redelijk vervallen staat. Vervolgens zijn er nog staties tot de kleinere grafkapel. Daarin ligt een beeld van een dode Jezus, gewikkeld in een kanten doek. De kapellen aan de andere kant van de heuvel gelijken op de kruisweg, maar zijn gewijd aan de zeven weeën. Knielbankjes voor staties geven aan dat dit een gebedsweg was. Men gaat traditioneel biddend omhoog langs de staties, als ware het Golgotha, de schedelberg.
Gebedsoefening
De kruisweg is een gebedsoefening die vele parochies in de Goede Week, en zeker op Goede Vrijdag, aanbieden. Het is ook een visuele uitwerking van de lijdensweg van Jezus, te vinden in zowat alle parochiekerken, maar ook in bossen en parken, en zeker in bedevaartsoorden als Scherpenheuvel. De gelovigen lopen dan de kruisweg, alleen of in groep.
Meditaties bij de kruisweg zijn een geliefd bezinningsgenre.
„Een kruisweg heeft altijd met het Heilig Land te maken”, zegt priester Jan Van Raemdonck, pastoor in Zele en auteur van meerdere meditaties bij de kruisweg. „Na de kruistochten daalden de bedevaarten naar Jeruzalem en vanaf dan werden er kruiswegen opgesteld. Pas na de zeventiende eeuw werden in Europa de veertien statiën ingevoerd. De band met Jeruzalem en de Via Dolorosa (de weg die Jezus daar met het kruis ging, nvdr) is duidelijk. In 1750 verordende paus Benedictus XIV in alle parochies en kloosters kruiswegen op te richten. Een andere dimensie is het kruisteken. We vragen God om ons te helpen de last van het kruis te dragen. Wij dragen lijden, ziekte, breuken, rouw en leggen het op Jezus’ lijden. Een kruisweg is altijd visueel. Zo verstaan we wat Jezus voor ons gedaan heeft.”
(Lees verder onder de foto)
Redacteur Erik De Smet verkent de eeuwenoude kruisweg in Herentals. © Frank Bahnmüller
(Uit: Met Jezus de kruisweg gaan, Jan Van Raemdonck, Halewijn, 2023)
Dokters en verpleegden maken kruisen ook meer draagbaar.
Laten wij nooit de ogen sluiten als iemand ons om hulp vraagt.
Gebed
„Als wij wel opzij keken,
Toen iemand op onze weg
Grote zorgen moest dragen:
Vergeef ons, Heer.
Help ons om de volgende keer
Moedig en meelevend te zijn,
Zodat we onze taak niet ontvluchten.
Dan wordt het kruis van anderen wat lichter en draagbaarder.
Dan krijgen we een ruim hart,
Dat niet voorbijgaat
Aan de nood van anderen.”
(Lees verder onder de foto)
Redacteur Erik De Smet verkent de eeuwenoude kruisweg in Herentals. © Frank Bahnmüller
“De kruisweg zoals ik hem vormgeef in de meditaties, is een wisselwerking tussen persoonlijke meditatie over de betekenis en de zwaarte van Jezus’ lijden, en de last van het leven dat we dan aan Jezus’ lijden toetsen”, zegt Jan Van Raemdonck. „We overstijgen het niveau van het letterlijke.
Vijf staties zijn niet Bijbels, zoals deze met Veronica.
Haar naam betekent: zij die zege brengt. Zij staat model voor alle moedige mensen die niet meeheulen met de massa, voor kinderen die weigeren andere kinderen te pesten of uit te sluiten. Zij zegeviert over het geweld en brengt vrede in de wereld. De negentiende-eeuwse devotiebeelden stoten vaak af. Mediteren over de betekenis van de kruisweg vraagt dus een hertaling.”
Goede Vrijdag is voor het bidden van de kruisweg de meest geschikte dag, maar het kan ook op alle andere dagen van het jaar.
Teleurstellingen en eenzaamheid
“Wat we herbeleven langs de staties hangt samen met de teleurstelling van Palmzondag, het verraad en de vlucht van de leerlingen en de eenzaamheid van Jezus op Witte Donderdag”, zegt Van Raemdonck. „Jezus drinkt nu de beker tot op de bodem.
De stilte van de zaterdag en de paaswake is ook aanwezig.
De kruisweg eindigt ook met de ontreddering van de leerlingen bij het lege graf in het Marcusevangelie. Op zich is het toch een heel eenvoudig gebed. Ik herinner mij hoe tijdens mijn eerste jaar als pastoor in Zele een oudere man de Bijbelteksten las, die de kruisweg vanuit zijn eigen leven kende. We lezen het ook tijdens vergaderingen in de parochie. Parochianen worstelen immers vandaag met heimwee naar vroeger en het gebrek aan uitzicht op nieuwe kansen. Dan is het goed de kruisweg te bidden.”
(Bekijk hieronder enkele fragmenten uit de meditatie van Jan Van Raemdonck.)