Hét model voor wereldvrede? 7 ideeën over actieve geweldloosheid

Marie Dennis, covoorzitter Pax Christi International • Zoveel ingewikkelde conflicten… Onze wereld balanceert tussen hoop en wanhoop. Actieve geweldloosheid kan de kansen op vrede, gerechtigheid en heelheid van de schepping versterken. Voor het eerst hield de katholieke kerk bij monde van paus Franciscus een uitdrukkelijk pleidooi voor de kracht van actieve geweldloosheid.

Hij verlaat de theorie van de rechtvaardige oorlog met de stelling dat enkel vrede rechtvaardig is. Vanuit die overtuiging leven de leden van Pax Christi wereldwijd.

Het is tijd dat de actieve geweldloosheid doorbreekt als vredesbeleid.

We lanceerden alvast onder meer de campagne #thisisnonviolence op sociale media om mensen bewust en vindingrijk te maken wat betreft actieve geweldloosheid.

Laurie Johnsten, prof sociale leer van de Kerk in Boston •  Uit een analyse van 323 gevallen van grote burgerprotesten tegen regimes, bezetters of voor afscheiding tussen 1900 en 2006  (Chenoweth and Stephan, Why Civil Resistance Works) blijkt dat geweldloos verzet strategisch superieur was aan gewelddadige actie.

Waarom worden negatieve machtspatronen eindeloos herhaald, terwijl ze op de lange termijn altijd alleen maar narigheid brengen? Misschien hebben we te weinig voorbeelden van hoe het anders kan. Daarom kijk ik zowel naar spirituele leiders als naar sociologen.

Ik ben niet vies van het woord ‘macht’. Geweldloosheid is machtiger dan geweld. Eenheid is machtiger en vruchtbaarder dan conflict.

De vrede van Christus zal ons altijd weg roepen uit gedeeltelijke vormen van vrede. Die weg naar vrede gaat langs het kruis.

Roger Burggraeve, moraaltheoloog • Elke genereuze gedachte wordt bedreigd door haar ‘stalinisme’, schreef Vasili Grossman. Organisaties rond onderwijs, zorg, ontwikkeling, ecologie riskeren de verleiding zich te verheffen tot heilssystemen. Als ze autocratisch worden, ligt machtsmisbruik op de loer.

Wat kan ons daarvoor behoeden? Emmanuel Levinas kiest ervoor om staat, wet en macht af te leiden uit het face-à-face. Individuele gewetens zijn de weerbare dragers van de kleine goedheid.

De kleine goedheid wint nooit, maar wordt ook nooit overwonnen. Emmanuel Levinas

Johan De Tavernier, Centrum voor vredesethiek • Pacifisme kan geen systeem op zich zijn. Maar prudentieel pacifisme kan wel stap voor stap toegepast worden; een pacifisme dat met wijsheid, overleg en permanente evaluatie ontwikkeld wordt. Daarin is de weg van Jezus inspirerend.

Geert van Oyen, exegeet • Het evangelie volgens Marcus toont wat evangelische geweldloosheid kan zijn. Op weg naar Jeruzalem voorspelt Jezus aan zijn leerlingen dat Hem daar lijden te wachten staat. Die reageren met onbegrip ten aanzien van de geweldloze weg die Jezus bereid is te gaan ten einde toe. Waarom voert Jezus zijn macht niet uit zoals andere machthebbers?

Jezus moet en wil zijn leven geven. En hij nodigt ook ons daartoe uit. Daarbij geeft hij één raad (het woord vrede komt maar één keer voor in het Marcusevangelie):

Hebt zout in uzelf en leeft in vrede met elkaar. Marcus 9, 50

Julianne Funk, mennonitische vredesactie • Onze methodiek van actieve geweldloosheid komt voort uit ervaring in conflictgebieden in onder meer Bosnië-Herzegovina in de jaren 90. Fundamenten zijn:

• een langetermijnkader hanteren
• aandachtig luisteren met het oog op begrip en vertrouwen
• tegelijk insider en outsider zijn
• heel bewust niet de leiding nemen van het proces
• de kant kiezen van de onschuldige slachtoffers, tussen beide partijen
• resultaten minder belangrijk vinden dan handelen overeenkomstig je overtuiging

Het is tijd om de slachtoffers - de rouwenden, vervolgden, verguisden - hun tijd op het platform te geven.

Annemarie Gielen, algemeen directeur Pax Christi Vlaanderen • Hoe kan geweldloosheid de nucleaire dreiging, terrorisme of verkrachting stoppen? Niet voor niets gaven we dit colloquium de titel Wanhoop weerstaan. Er heerst inderdaad veel wanhoop. Maar in elke situatie van onrecht zijn er mensen die hopen en zich verzetten tegen haat en vernieling. Onze media tonen vooral de destructie en zelden de krachten van transformatie.

Wanhoop drukt ons neer, maakt ons passief en doet ons machteloos voelen.

We moeten niet wachten tot anderen ons vrede komen geven, zegt Pascal Mugaruka van Africa Reconciled, een partnerorganisatie van Pax Christi en Broederlijk Delen in Oost-Congo. We moeten de vrede zelf maken.

Besluit

Alle sprekers wezen vanuit hun eigen invalshoek op het belang van de inbreng van kleine mensen. De taal van geweld zwijgt naarmate onschuldige slachtoffers en het algemeen belang in beeld komen, naarmate mensen bewust handelen vanuit kleine goedheid en vredebouwers begrijpend luisteren.

Vredesdag is een initiatief van Pax Christi Vlaanderen en het Centrum voor Vredesethiek van de KU Leuven, verbonden met de Faculteit van Theologie en Religiewetenschappen.