Monniken van het land

Frank Teirlinck schrijft geschiedenis van de herstichte abdij Affligem aan de hand van monnikenlevens

De Sint-Pieter en Paulusabdij in Affligem is de oudste nog bestaande abdij in de Lage Landen. De in 1062 gestichte benedictijnengemeenschap was lange tijd de meest imposante abdij van het land en de huisabdij van de hertogen van Brabant, die vanaf de zestiende eeuw diende als ‘melkkoe’ voor het aartsbisdom Mechelen. De aartsbisschop was immers tegelijk abt van de rijke en machtige abdij. Door die functie kon de Mechelse herder ook zetelen in de Staten van Brabant en tijdens het ancien régime een politieke rol spelen. Aan die grootsheid maakten Franse revolutionairen in 1796 brutaal een einde. De monniken werden verjaagd en de abdijgebouwen verkocht en grotendeels gesloopt.
Frank Teirlinck, medewerker in het abdijarchief en sinds zijn jeugd huisvriend van de monniken, focust zich in een te verschijnen boek op de herstichte abdij van Affligem van na 1870, dit jaar precies 150 jaar geleden, en op haar recente geschiedenis.
„Over de abdijen van het ancien régime, ook die van Affligem, is al veel gepubliceerd, maar ik wilde de geschiedenis van de herstichte abdij schrijven vanuit het leven van de 191 monniken die hier sindsdien leefden”, vertelt Frank Teirlinck. „Het verhaal herbegon in 1837 in Dendermonde, toen Dom Veremundus, de jongste overgebleven monnik, er een leegstaand kapucijnenklooster kocht en er ‘Affligem in Dendermonde’ begon. Onder meer diocesane priesters traden daar in, waardoor de gemeenschap groeide. De bejaarde overgebleven monniken van Affligem introduceerden de nieuwelingen in de benedictijnse tradities. In 1868 kocht ‘Dendermonde’ het zogenoemde bisschoppenhuis, het laatste overblijfsel van de oude abdij, om er een stichting met twaalf monniken te beginnen. De eerste plechtige mis van [node:field_streamers:0] het ‘nieuwe Affligem’ werd gediend door een tachtigjarige die dat in 1796 ook nog had gedaan.”
De benedictijnse heropstanding in onze streken tijdens de negentiende eeuw volgde twee lijnen. Een eerste liep vanuit het Waalse Maredsous, betrof vooraanstaande Franstalige families uit Gent en leidde tot de stichting van Keizersberg in Leuven en Zevenkerken in Sint-Andries. Een tweede lijn is Vlaams en betrof Affligem, Dendermonde en Steenbrugge, die stichtingen begonnen in Nederland, Duitsland en Zuid-Afrika. Die dubbele oorsprong kleurt tot vandaag het abdijleven in onze regio. Dat behoort daardoor tot onderscheiden benedictijnse congregaties.
„De monniken van Affligem zijn altijd volksverbonden gebleven, betrokken op de omgeving en de parochies”, zegt Frank Teirlinck. „Nog altijd is het een landelijke abdij, al studeerden heel wat monniken in Rome. Ze gaven les en speelden een grote rol in de liturgische vernieuwing, door de uitgave van een Nederlandstalig volksmissaal. Ook de eerste vernieuwde paaswake werd gecelebreerd in Affligem.”
Onder de monniken van Affligem waren ook figuren van grote betekenis. Teirlinck denkt aan de oorlogsheld Dom Franco de Wyels (1884-1962), later abt en verwant met de familie Van Cauwelaert, en aan de Nederlander Dom Ambroos Verheul (1916-2005), bezieler van de liturgische beweging in Vlaanderen en hoogleraar liturgie aan de KU Leuven. Ook aan de jongste generaties en aan de broeders besteedt Frank Teirlinck aandacht.
Tot slot is de naam Affligem in Frankrijk en de Verenigde Staten vooral bekend om bier. Tot 1940 brouwde een broeder in de abdij, maar in 1956 werd de merknaam in concessie gegeven. Megabrouwer Heineken verspreidt het gerstenat thans over de hele wereld.

Frank Teirlinck, Monnik worden en mens blijven. 150 jaar monniken in Affligem. 1870-2020, 39 euro, kunt u bestellen op de website www.abdijboekaffligem.be.