De naaste, voorbij onze horizon

Verenigde Naties roept 4 februari uit tot Internationale Dag van de Broederlijkheid

Op 21 december laatst nam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties een resolutie aan waarin 4 februari wordt uitgeroepen tot Internationale Dag van de Menselijke Broederlijkheid. Inspiratie is het document over broederlijkheid dat in februari 2019 werd ondertekend door paus Franciscus en Ahmed El-Tayeb, de grootimam van Al Azhar. Bedoeling is dialoog en betrokkenheid tussen mensen van diverse culturele, landen en religies te bevorderen.
„Als begrip is broederlijkheid steeds verbonden met solidariteit”, zegt Johan Verstraeten, voorzitter van het Netwerk Rechtvaardigheid en Vrede. „Vanuit onze overtuiging willen onze organisaties dat breeduit realiseren. Caritas International staat paraat bij rampen, Broederlijk Delen gaat partnerschappen aan met het Zuiden, Welzijnszorg pakt in eigen land de armoedeproblematiek aan en brengt pijnpunten ter sprake in de politiek, ORBIT is gericht op migratie en het interreligieuze. De boodschap is dezelfde als die van paus Franciscus: onze naaste is niet per se onze rechtstreekse buur, maar evenzeer iemand die voorbij onze horizon leeft.”
„Broederlijkheid is een oud woord en voor mijn part mogen we ook van zusterlijkheid spreken”, zegt de Canadese Josianne Gauthier, secretaris-generaal van CIDSE, de koepel van katholieke ontwikkeling-ngo’s. „Het begrip is breed. We leven allen in een gemeenschappelijk huis en de homo sapiens leeft er ook niet alleen. Broederlijkheid overstijgt respect. Liefde zet ook aan op te komen voor de ander. Organisaties als die van CIDSE werken daarom aan bewustwording en de verdediging van rechten. Als wij het hier goed hebben, is dat al te vaak ten koste van een ander. We willen onrechtvaardigheden in het systeem tackelen: de schending van mensenrechten, de toegang tot grond, de ontbossing, de effecten van de mijnbouw op mens en ecologie. Een actueel thema in onze organisaties is ook dekolonisatie. Iedereen heeft een stem en wij willen ruimte scheppen waardoor de andere [node:field_streamers:0] wordt gehoord.”
Neemt de broederlijkheid toe of neemt ze net af? Josiane Gauthier herkent tendensen om zichzelf af te schermen, niet alleen bij individuen, maar ook bij regeringen. „Tegelijk zie ik ook dat de bewustwording groeit”, zegt ze. „De wereld is kleiner geworden, het contact directer, waardoor we met de neus op het lijden kunnen zitten.”
Ook Johan Verstraeten ziet hindernissen om te komen tot broederlijke relaties. „Volgens sociologen is de individualisering de grootste bedreiging”, zegt hij. „De Britse econoom Noreena Hertz stelt in De eenzame eeuw dat we onder meer door sociale media weliswaar beter verbonden zijn dan ooit, maar dat sociale isolatie een groeiend probleem is onder jongeren en ouderen, zowel mannen als vrouwen. Sociale media leiden paradoxaal tot machteloosheid. Ook de Kerk moet zich ervoor hoeden terug te plooien op zichzelf. Gelukkig zijn er tegenprocessen, zoals de uitingen van solidariteit met zorgverleners, buurtgroepen of plaatselijke acties. In zijn inauguratiespeech gebruikte de Amerikaanse president Joe Biden nadrukkelijk het begrip samenhorigheid. Broederlijkheid houdt in dat er wordt geluisterd naar de andere.”
„In organisaties als de onze loopt men vreemd genoeg het risico op te branden door te veel empathie”, waarschuwt Josiane Gauthier. „Als er verbinding is met de ander, wil je verbetering en vooruitgang zien. Als de stem van de ander voortdurend wordt overschreeuwd, kan dat leiden tot ontmoediging. Solidariteit is een dagelijkse oefening, geen offer dat je brengt. Naast vrijheid en democratie hebben wij solidariteit nodig. Rechten op zich zijn technisch en legalistisch. Broederlijkheid is vandaag nog meer nodig dan voorheen. De actuele coronapandemie komt niet uit de lucht vallen, maar komt voort uit onze schending van de humane ecologie. Al tientallen jaren wijzen wij op de alternatieven, al wordt dat nog te weinig gehoord. Het is tijd om de oude patronen achter ons laten.”