Het Nederlandse meisje dat ‘Ave Maria’ zong in concentratiekampen

Tienduizenden mensen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog opgesloten in Kamp Vught, één van de drie Duitse concentratiekampen in Nederland. Een meerderheid werd gedeporteerd en later omgebracht, maar ook in het kamp zelf stierven honderden mensen.

In dagboeken die later werden teruggevonden, getuigen gevangenen over de uitzichtloosheid. Maar ook over de momenten van hoop, zoals het verhaal van zangeres Louise de Montel, artiestennaam van Louise Henriëtte van de Montel.

Medegevangene Tineke Wibaut-Guilonard schreef:

Dan klinkt vanuit het vrouwenkamp het Ave Maria, gezongen door de heldere meisjesstem van Louise de Montel, de Nachtegaal van Vught. Het is één van die momenten waarop wij, gevangenen van kamp Vught, de werkelijkheid vergeten. Een moment van intens beleven, van hoop en vertrouwen.
 

‘Zelfs de S.S. staat te luisteren’

Louise de Montel werd geboren in Suriname vanuit een Joodse achtergrond. In 1943 werd ze samen met haar ouders gearresteerd nadat haar vader Joodse Nederlanders had helpen onderduiken. Als 17-jarige kwam ze in kamp Vught terecht, waar ze iedereen verraste met haar prachtige stem.

In die grauwe stilte klinkt opeens een stem, een hoge zuivere meisjestem, een stem uit het vrouwenlager. Louise de Montel zingt Ave Maria. Ze staat bij de draad en zingt voor ons mannen op het sombere veld. En om mij heen gebeurt het wonder, de gezichten klaren op, er komt een glimlach op die gezichten, zelfs de S.S. staat te luisteren. En we weten dat dit het schoonste is wat een zuiver meisjeshart ons te bieden heeft, een geen van ons is nog langer eenzaam. (Hans Tiemeijer, toelichting bij een latere opname van Ave Maria).

Louise zong ook op gruwelijke momenten, getuigde haar dochter onlangs in het tv-programma Soundtrack van de bevrijding (zie video onderaan). Net buiten het kamp was een terrein waar executies plaatsvonden. Buiten het zicht van de gevangenen, maar de geweersalvo’s waren hoorbaar tot in het kamp. Ook toen weerklonk in het kamp het Ave Maria.

800 mensen stil

Louise de Montel werd in 1944 overgebracht naar achtereenvolgens Kamp Westerbork, Bergen-Belsen en Ravensbrück. Ook daar bleef ze zingen:

Waarom ik er niet aan gegaan, ben weet ik eigenlijk niet. Misschien dat ze me spaarden omdat ik zoveel zong. Ik heb eens een barak met 800 mensen stilgekregen. Dat was in Ravensbrück.

Op 24 april 1945 werd Louise bevrijd uit het kamp in Ravensbrück. Ze keerde terug naar Amsterdam en trouwde vier jaar later met een man die ze in kamp Vught had ontmoet. Ze bouwde ook een zangcarrière uit. De Montel werkte samen met Toon Hermans en Wim Sonneveld, en bracht onder meer het Ave Maria op plaat uit. Ze stierf in 1993 tijdens een operatie aan het hart.

Bronnen:

• Citaat van Tineke Wibaut-Guilonard komt uit In gevangenschap getekend, Stichting Vriendenkring Nationaal Monument Kamp Vught, 1995 / Wiki
• Website WO II in muziek
• Website Nationaal Monument Kamp Vught