Syrisch drama klinkt door in tedere viool van Shalan Alhamwy
Hij is veel meer dan violist, besef ik, wanneer Youtube opnieuw Rencontre afspeelt. Het met pientere tekeningen uitgewerkte animatiefilmpje van Shalan Alhamwy neemt me mee naar de eenzame wereld van een man die nostalgisch door het raam kijkt. Terwijl buiten bommen vallen en de tijd traag vooruit tikt, mijmert hij tussen slapen en waken door over een leven dat ooit was. Van op zijn kleine slaapkamer blijkt de ontmoeting slechts een verre herinnering.
Teder omhelst de warme muziek het trieste tafereel dat met zijn kinderlijke onschuld de kijker toch met een warme knipoog tegemoetkomt.
Shalan begon pas tijdens de oorlogsjaren muziek te componeren en te arrangeren. Hij koesterde al langer het verlangen, maar sinds hij in 2007 afstudeerde als violist aan het Hoger Muziekinstituut in Damascus, was zijn agenda gevuld met repetities en concerten. Hij maakte deel uit van het Syrisch Nationaal Symfonisch Orkest en tal van andere orkesten. Daarnaast werkte hij als professor viool aan de Solhi Alwadi Muziekschool in Damascus en aan de Albaath universiteit van Homs, de stad waar hij opgroeide.
Wanneer Homs in 2011 bij het begin van de manifestaties in Syrië als één van de eerste steden door geweld getroffen werd, besloot Shalan de stad te verlaten en richting Damascus te trekken.
In de hoofdstad bleef het culturele leven doorgaan, vertelt Shalan. Het was een manier van het regime om propaganda te maken, om te tonen aan de buitenwereld dat in de hoofdstad alles normaal was. Maar het geweld bleek besmettelijk en bereikte al snel ook Damascus. Opnieuw vluchtte Shalan, dit keer om zich op het platteland nabij Tartous te vestigen. De concerten en zijn job als vioolleraar in Damascus, moest hij noodgedwongen opgeven. Aan de universiteit van Homs kon hij terug aan de slag toen de belegering van de stad werd opgeheven in mei 2014.
Een nieuwe professionele wending
Het is in deze periode dat Shalan zijn carrière een nieuwe wending gaf en zich verdiepte in het componeren en arrangeren van muziek. Daarbij ging hij ook zelf beeld toevoegen aan zijn muziek, zoals in Rencontre.
Als muzikant zoek ik manieren om de realiteit uit te drukken door muziek, vertelt Shalan Alhamwy, maar muziek blijft een erg abstract concept. Soms druk je iets uit, dat het publiek niet herkent. Daarom, om mijn werk meer precies te maken, combineerde ik het met film.
Rencontre legt de vinger op een pijnlijke realiteit die vele Syriërs treft tijdens de oorlog.
Veel mensen blijven binnen, ze verstoppen zich en lijken vergeten te zijn dat ze elkaar moeten ontmoeten en samen iets moeten opbouwen. Shalan Alhamwy
Toch doet Rencontre velen glimlachen. Speels als het is, heeft het filmpje ook iets hoopvols. Kunst moet altijd mooi zijn, zegt Shalan, zelfs als ze chaos of dood uitdrukt. Het gaat erom een interpretatie te brengen van een vreselijke realiteit aan mensen die deze realiteit zelf dagelijks beleven. En dit op een creatieve manier zodat het hen doet glimlachen. Want uiteindelijk is kunst, en dus cultuur, altijd een zekere vorm van vermaak, vindt Shalan.
Dat ook studiowerk tijdens de oorlog niet evident is, wordt duidelijk in Light, een andere artistieke creatie van Shalan Alhamwy. Met een knipoog brengt het filmpje in beeld hoe creatief Shalan als muzikant omgaat met de stroompannes en andere ongemakken waardoor het land sinds 2011 geteisterd wordt.
Met een behendig beeldspel vervoegt de oorspronkelijk eenzame violist zichzelf tot driemaal toe op het podium, om zo toch met een volledig vioolkwartet de compositie te kunnen uitvoeren. Maar Light heeft ook een diepere morele betekenis. Het drukt uit hoe muziek een manier kan zijn om wat licht te brengen in deze soms sombere wereld, hoe weinig ook. Uiteindelijk gaat het licht uit in het filmpje.
Ik ben kunstenaar, vertelt Shalan, dit is wat ik kan doen, maar ik kan met mijn viool de tanks niet tegenhouden.
Als Syrisch muzikant in Europa
Gezien de uitzichtloosheid in Syrië, verlaat Shalan half augustus 2015 Syrië om net als vele vluchtelingen de gevaarlijke oversteek naar Europa te wagen. Na amper 10 maanden in België zie ik zijn naam geregeld verschijnen voor concerten in Gent en Brussel. Het begon allemaal op erg kleine schaal, vertelt Shalan.
Vanuit het asielcentrum van Sint-Niklaas nam hij contact op met het lokaal orkest, waar hij de eerste contacten met andere muzikanten zou leggen. Ik heb het geluk als klassiek violist opgeleid te zijn, waardoor ik gemakkelijk partituren kan lezen en deel kan uitmaken van orkesten. Mensen hier vinden het vaak fascinerend om Arabische muziek op klassieke viool te horen.
Maar vooral heb ik veel goede mensen ontmoet die me helpen contacten te leggen en die me een platform geven om viool te spelen. Ik ben veel mensen dankbaar hier.
Ook in Duitsland en Denemarken is Shalan regelmatig terug te vinden voor concerten. Gevluchte Syrische muzikanten vormen in Europa samen ensembles en orkesten. Onder de vluchtelingen bevinden zich fantastische muzikanten van wereldklasse, vertelt Shalan, daarom vind ik het zo belangrijk om samen te spelen en concerten te geven, zodat dit talent ook hier een plek vindt.
De filharmonische orkesten waar Shalan deel van uitmaakt, spelen muziek van Syrische componisten, maar ook klassieke muziek op traditionele Arabische instrumenten, zoals Vivaldi op de Qanûn bijvoorbeeld. Ook Shalan’s nieuwste compositie, Scene III, ging in Duitsland in première.
Twee muzikale werelden, één droom
Als Shalan vertelt over zijn toekomstdroom op muzikaal vlak, zie ik hem diep in gedachten verzinken. Ik zou graag de Arabische muziek, het erfgoed van het land vanwaar ik kom, laten samensmelten met elementen uit de muziektheorie zoals harmonie, contrapunt en orkestratie. Ik ben opgeleid als een klassiek muzikant, dus ik heb toegang tot de muzikale tools die nodig zijn om Arabische muziek op Westerse wijze te orkestreren. Arabische muziek is meer horizontaal, terwijl Westerse muziek meer verticaal is met verschillende lagen van harmonieën. Ik zou dit willen realiseren in Arabische muziek. Sommigen hebben hiermee al geëxperimenteerd, maar het werd nog niet zo goed ontwikkeld als in de Westerse muziek.
Ondertussen werkt Shalan Alhamwy naarstig verder. Zijn nieuwe compositie Suite for Orchestra zal begin september voor het eerst uitgevoerd worden in Keulen door het WDR Symfonisch orkest. Op vraag van de Internationale School van Brussel werkt hij aan een compositie die het European Middle School Honor Orchestra in maart 2017 zal spelen. En op 9 november gaat Klaas Coulembier in het cultuurcentrum van Strombeek in gesprek met, jawel, Shalan Alhamwy, die vervolgens enkele belangrijke stukken uit de grote vioolliteratuur en uit eigen werk zal spelen. En zo vindt zijn muziek zich beetje bij beetje ook in België een weg.