Wanneer leken de leiding nemen

Wat zijn de ervaringen tot nu toe met leken die eindverantwoordelijkheid nemen in parochies?

Het aantal beschikbare priesters dat als pastoor van een parochie kan worden benoemd, wordt almaar schaarser. Dus kennen diocesane beleidsverantwoordelijken steeds vaker aan diakens en leken de eindverantwoordelijkheid van een parochie, pastorale eenheid of zone toe. Theologisch kunnen ze steunen op het algemeen priesterschap waarin alle gedoopten delen en dat te onderscheiden is van het gewijde priesterschap als kerkelijk ambt. Kerkrechterlijk dient canon 517 paragraaf 2 als basis om bij priestertekort niet-priesters pastorale leiding te geven.

Continuïteit
Toch zijn er regionale verschillen. Het bisdom Gent bijvoorbeeld koos vorig jaar ervoor om, steunend op de genoemde canon, een statuut pastoraalcoördinator uit te werken dat tot op heden aan drie mensen werd toegekend. Bij voorkeur zijn dat pastoraal vrijgestelden met een theologische of pastorale vorming. Zo was Petra Mussche jarenlang aan de slag als parochieassistent toen ze coördinator werd in de parochie Heilige Bavo in de Kanaalzone, Lochristi en Wachtebeke. „Dat ik die rol zou opnemen na het pensioen van onze pastoor- moderator zorgde dan ook voor continuïteit”, zegt ze. „Onze medewerkers waren daar erg blij mee. In hun ogen veranderde er misschien weinig. Wel nam ik een groter aandeel van vergaderingen op en ben ik me in sneltempo aan het inwerken in de wereld van kerkfabrieken en vzw’s. Ook telefoons met vragen allerhande komen nu bij mij terecht, waardoor het verloop van mijn werkdag een stuk minder voorspelbaar werd. Waar ik voorheen samen met de pastoor knopen doorhakte, moet ik dat nu alleen doen, al koppel ik voortdurend terug naar onze parochieploeg.”
In het bisdom Brugge zijn momenteel zeven coördinatoren aan de slag, onder wie vier diakens en drie leken. In de pastorale eenheid De Jordaan in Harelbeke is dat Véronique De Wijze, die ook al twintig jaar het statuut van parochieassistent had. „Voor mensen is het soms wat wennen dat niet een priester maar een leek en nog wel een vrouw de eindverantwoordelijkheid draagt”, zegt ze. „Dat ik [node:field_streamers:0] die rol kreeg, geeft me echter vertrouwen en veel parochiemedewerkers vinden het een goede zaak. Ook mijn gezin staat achter de keuze. Belangrijk, want in de praktijk ben ik voortdurend ermee bezig. Dat heeft met mijn persoonlijkheid te maken, maar nam ook toe door het opnemen van de nieuwe rol.”
Streven naar een vlotte samenwerking met betrokken priester(s) en andere pastores is vanzelfsprekend belangrijk. „De pastoor bereidde de taakoverdracht goed voor”, zegt Rita Loyens, die onder meer coördinator is in de Pastorale eenheid Heilige Damiaan De Veuster Lanaken in het bisdom Hasselt. „Die houding draagt ertoe bij dat mensen aanvaarden dat ik die leidende rol opneem. Met de pastores overleggen we wekelijks. Dan wisselen we eerst uit over het evangelie, leggen ons leven erop en vragen ons af hoe we van daaruit verder kunnen.”

Team
In het bisdom Antwerpen en het vicariaat Mechelen en Vlaams-Brabant zijn het uitdrukkelijk pastorale teams die de eindverantwoordelijkheid voor een pastorale eenheid of zone dragen. Van zo’n team kan een leek coördinator zijn. „In mijn geval is dat als vrijwilliger”, zegt Luc Vinkx, die de rol vervult in de pastorale eenheid Sint-Franciscus in Hoogstraten en Rijkevorsel (bisdom Antwerpen). „Ik modereer vergaderingen, stimuleer de ontwikkeling van een beleidsvisie, zie erop toe dat alle stemmen aan bod komen, onderhoud de contacten binnen de eenheid, met het dekenaat en bisdom, voer communicatie en ben bemiddelaar. De opvolging van het dagelijkse pastorale werk in de parochies ligt echter bij de pastores.”
Niettemin blijft ook zo’n engagement pittig in combinatie met een voltijdse job. „Gelukkig heb ik veel energie en kom ik rond met weinig slaap”, grapt Gert Janssens, coördinator van het team in de pastorale zone Sint-Franciscus Glabbeek (aartsbisdom). „Bovendien laat mijn job als ICT’er bij de gemeente flexibiliteit toe. Met de zoneploeg werken we ook goed samen. Bedoeling is dan ook allereerst dat onze pastoor zich kan toeleggen op de echt pastorale taken.”