Virginie Platteau over migratie: ‘De klank van ontmenselijking’

Een leuk liedje op de radio en de zon breekt even door. Wat we horen, kan heel bepalend zijn voor hoe we ons voelen. In STUK in Leuven loopt Artefact Sound, een festival dat onderzoekt hoe samen muziek beleven ons empathischer kan maken. Geluid doet ertoe. Geluidshinder is na luchtvervuiling de milieufactor die de grootste bedreiging voor de volksgezondheid vormt. Dat geluidsoverlast tot conflict kan leiden, daarvan getuigen de vele burengeschillen waarbij lawaai de bron van wrevel is. Dat geluid nu ook systematisch wordt ingezet als wapen tegen uitgeputte mensen op de vlucht, was een terloops nieuwsbericht waarvan mijn oren toch – welja – tuitten.

Mensonterend

Griekenland bouwt aan zijn grens met Turkije een hoogtechnologisch bewakingsnetwerk uit. De Griekse grenspolitie rijdt met een geluidskanon rond dat vanuit een gepantserde vrachtwagen een oorverdovend lawaai over de grens met Turkije schiet, met het volume van een straalmotor. Het doet denken aan ultrasone zoemertjes om muggen weg te jagen. Ontmenselijking. Mensen afweren als waren ze een plaag. Het geluidskanon is een sonisch langeafstandswapen dat soms gebruikt wordt zoals een waterkanon bij protesten. Dat dat onuitstaanbare geluid, dat letterlijk doof maakt – en tot braken en algehele malaise leidt –, nu systematisch wordt ingezet tegen vluchtelingen, is mensonterend.

Frontex

De grensbewaking van Fort Europa is big business. Het Europees Parlement besliste al in 2019 om de middelen van Frontex sterk te verhogen, vorig jaar tot 460 miljoen. Het aantal medewerkers zal volgens berekeningen groeien naar 10.000 in 2027. Men voorziet dus aanzwellende stromen vluchtelingen, die er ongetwijfeld zullen komen.

De VN gaan zelfs uit van 200 miljoen ontheemden tegen 2050 door klimaatverandering als er geen krachtige maatregelen komen.

Hoe dachten we die mensen tegen te houden (voor zover we zelf al geen deel van hen zullen uitmaken)? Snel kapitaal en langetermijndenken, het gaat niet samen. Dus wordt volop geïnvesteerd in vuurwapens, schepen, vliegtuigen, warmte- en nachtcamera’s, drones, robots … Miljoenen die zouden kunnen worden geïnvesteerd in de toekomst van mensen op de vlucht. Het onafhankelijke agentschap Frontex maakt illegale pushbacks mogelijk, in samenwerking met de wapenlobby en met Europese wetenschappers en universiteiten.

Geen verantwoording

Juridische mechanismen om staten ter verantwoording te roepen, schieten ruim tekort. Dat bleek uit een interview in MO* met de Israëlische advocaat Omer Schatz. Hij is juridisch directeur van Front-Lex, de juridische mensenrechtenorganisatie die Frontex beschuldigt van misdaden tegen de menselijkheid en schendingen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Griekse kustwachten en een Europees agentschap die mensen, inclusief kinderen, achterlaten op volle zee, in het midden van de nacht.

Wat op de Middellandse Zee gebeurt, is moord door verdrinking.

Intentioneel en systematisch, als onderdeel van een Europees beleid, stelt Schatz.

Nergens welkom

De argumenten van Europese regeringen om vluchtelingen niet binnen te laten, waren in 1938 net dezelfde als nu. Toen kwamen stromen joodse vluchtelingen op gang onder druk van het oprukkende naziregime. Zij waren nergens welkom: de ‘migranten’ zouden niet stroken met nationale normen en waarden, jobs en huizen willen afpakken en de cohesie in de samenleving bedreigen. Een Duitse krant kopte: Niemand wil ze hebben! Het is de titel van het boek van Linda Polman, die een analyse maakt van 80 jaar vluchtelingenbeleid. De titel blijft vandaag onverminderd toepasselijk. Het vluchtelingenvraagstuk heeft geen pasklare oplossingen. Maar een Europa dat zo prat gaat op zijn normen en waarden, christelijke traditie en democratie, moet ethisch bevraagd worden. Hoe ver zal de ontmenselijking nog gaan, als mensen doelwitten worden en de kans niet meer krijgen asiel aan te vragen? Hoeveel universele mensenrechten blijft de EU bewust schenden?

Kijken we zwijgend toe, als naar het schilderij Le Radeau de La Méduse van Théodore Géricault? Of laten we ook de roep om rechtvaardigheid en menswaardigheid klinken?

• De column van Virginie Platteau verschijnt in Tertio nr. 1.113 van morgen woensdag 9 juni 2021.
• Voor een gratis proefnummer van of een abonnement op Tertio.