Wat kan ik doen voor vrede?

Van zodra ik mijn deur open, komen de wereld en zijn drama’s mijn kantoor binnen, getuigde Frédéric Van Leeuw na de vredeswandeling die de Gemeenschap van Sant’Egidio zoals telkenjare op 1 januari opzet. De federale procureur nam dit jaar bij afloop van de Vredeswandeling op het Antwerpse Hendrik Conscienceplein het woord, naast onder meer Antwerps deken Ronald Sledsens en Tijan Njie van de Youth for Peace, de jongerenbeweging van de Sint-Egidiusbeweging. Het afgelopen jaar was het niet anders: er waren beelden die ik moeilijk van me af kan zetten. Ik denk aan de opening van die vrachtwagen in Engeland waar 39 jonge Vietnamese vluchtelingen door verstikking gestorven waren. Sommigen hielden elkaar stevig vast.

Zij hadden hartverscheurende afscheidsberichten verstuurd naar hun familie aan de andere kant van de wereld. Frédéric Van Leeuw

Cynisme

Het is niet moeilijk cynisch te worden. Een kritische voorbijganger kan zich afvragen of dit wel zin heeft, zo’n jaarlijkse vredeswandeling, wist de baas van het federale parket. Als we het voorbije jaar 2021 overschouwen, blijkt dat helaas weer heel wat conflicten te hebben voortgebracht. Het begon met dat bizarre beeld van een halfnaakte man met bizonhoofd op de bovenste trede van de Amerikaanse Senaat. En we sloten het voorbije jaar af met honderden migranten die vastzitten tussen Polen en Wit-Rusland. Maar sommigen lijken deze crisis te willen reduceren tot de vraag of en hoe de laatste Europese bizons het sluiten van de grenzen in de oerbossen aldaar zullen overleven.

We dreigen de mensen te vergeten die gegijzeld worden in dit vuile machtsspel. Frédéric Van Leeuw

Vergeten conflicten

Het einde van de bipolaire wereld van de Koude Oorlog opende - zo dachten velen drie decennia geleden - de deur voor de oplossing van vele conflicten. Ja, er was bijvoorbeeld het einde van de apartheid in Zuid-Afrika - waaraan het recente overlijden van de anglicaanse emeritus aartsbisschop Desmond Tutu ons nog eens herinnerde - of de vrede in Mozambique in 1992, hoewel het noorden van dat land nu weer geteisterd wordt door aanslagen van een islamistische guerrilla. Maar één van de dodelijkste en ook meest vergeten oorlogen sinds de Tweede Wereldoorlog is die in de Democratische Republiek Congo, friste Van Leeuw ons geheugen op. Dat conflict heeft ondertussen meer dan 5 miljoen doden en vermisten veroorzaakt.

Het is duidelijk: onze wereld hunkert naar gerechtigheid. Frédéric Van Leeuw

Vranckx

De wereld van vandaag is complex, zei Van Leeuw. Er is geen regulator, geen imperium, en dat schept angst. De hoogste parketmagistraat van het land citeerde oorlogsverslaggever Rudi Vranckx. De geschiedenis herhaalt zich niet, maar wel het mechanisme van de propaganda, uitsluiting en ontmenselijking. Na de angst voor het communisme willen sommigen een nieuw verkleinglas in ons denken installeren – tegen de islam, tegen de migrant, tegen de ‘ander’. Er heerst is veel angst dezer tijden. Angst wakkert branden aan die moeilijk onder controle worden gehouden, aldus Van Leeuw. Het genereert onmacht, onverantwoordelijkheid en onverschilligheid. Vanuit deze angst gaan mensen hun identiteit op een negatieve manier definiëren, ‘tegen’ een andere groep.

Dit verklaart ten dele het succes van Al Qaeda of Daesh, maar ook van allerlei blanke suprematiebewegingen. Frédéric Van Leeuw

Hammarskjöld

In deze optiek lijkt oorlog een voor de hand liggende oplossing. Ja, oorlog is weer in de mode, stelde Van Leeuw vast. Zo wordt het woord ‘oorlog’ te pas en te onpas gebruikt, denken we maar aan ‘oorlog tegen terreur' of ‘oorlog tegen drugs’. Maar wij hebben geen wapens nodig om te vechten, eerder middelen voor Justitie om in te grijpen met de achterafkennis, de analyse en soms de traagheid die gepaard gaat met de complexiteit van menselijke situaties. Als oorlog niet het antwoord is, wat kunnen we dan wel doen? Van Leeuw herinnerde aan de woorden van VN-topman Dag Hammarskjöld, die in 1961 op vredesmissie in Congo om het leven kwam. Het werk voor de vrede begint bij ieder van ons.

Het gebruik van geweld lost niets op en brengt integendeel wonden toe die moeilijk te helen zijn. Frédéric Van Leeuw

Swipen

Om voor mensen een wereld te bouwen zonder angst, moeten we zelf zonder angst zijn, zei Hammarskjöld destijds. Om een rechtvaardige wereld te bouwen, moeten we zelf rechtvaardig zijn. In onze hypergemediatiseerde samenleving zien we het lijden in de verste uithoeken van de wereld in real time op het scherm van onze smartfoon. Een subtiele beweging van de duim volstaat om de miserie weg te swipen en de andere kant op te kijken, zei Van Leeuw. Alleen als wij bereid zijn het lijden van anderen zonder angst in de ogen te kijken, ontstaat de droom van een andere, een betere wereld. Zei dichteres Amanda Gorman bij de inauguratie van de VS-president Joe Biden niet prachtig?

There’s always a light, if only we are brave enough to see it, if only we are brave enough to be it. Amanda Gorman

Cocaïne

Maar Van Leeuw bracht ook ontstellende cijfers onder de aandacht. Afgelopen jaar werden we geconfronteerd met het brutale geweld en de immoraliteit van onder meer drugsmokkelaars, waarvan de hacking van SkyEcc ons een beangstigend beeld gaf. Ik ben ervan overtuigd dat we deze niet kunnen bestrijden door ‘oorlog’ of gewelddadige reacties. De enige manier om deze drugsbaronnen, die op bergen geld zitten, ten val te brengen, is door een alternatief te bieden aan de mensen die hun toevlucht nemen tot deze drugs omdat ze geen ander perspectief zien. Volgens Sciensano is het cocaïnegebruik onder jongeren in Brussel sinds 2013 met 67 procent gestegen. Wie spreekt er met deze jongeren? Wie luistert er naar hun verhaal?

Wie geeft hun perspectief? Doe jij dat? Frédéric Van Leeuw