Jean Bastiaens: ‘Bijbel blijft zo’n fascinerende wereld’

In zijn kantoor in de Abdij van Zevenkerken wikt en weegt Jean Bastiaens zijn boeken, vooraleer hij ze al dan niet in een verhuisdoos stopt. Hartzeer heeft hij van elk boek dat hij achterlaat. Toch lijkt de afscheidnemende directeur van het Bijbelhuis vooral opgewekt, tevreden en vertrouwvol. Na een rijkgevulde loopbaan kijkt hij uit naar welverdiende rust.

En voor de wereld van de Bijbel is de toekomst verzekerd, want als laatste wapenfeit mocht Jean Bastiaens de bouwstenen verzamelen voor het gloednieuwe Bijbelmuseum Biblia, dat in oktober 2022 de deuren opent in het Grootseminarie in Brugge. 

Geen last van het spreekwoordelijke zwarte gat?

Jean Bastiaens • Nee, dat zal niet gebeuren, stilvallen is niet mijn aard. Wel zie ik mijn pensioen als een kans om me te heroriënteren. Er zal meer evenwicht komen in mijn leven. Ik ga genieten van de rust, van meer tijd met mijn vrouw en de kleinkinderen, van op een andere manier Bijbel lezen – meer contemplatief, denk ik.

Zou je vandaag opnieuw voor Bijbel kiezen als specialisatie?

Onmiddellijk. De Bijbel is zo’n fascinerende wereld. Ik koos er destijds voor, vanuit mijn liefde voor taal en poëzie – naast de Godsontmoeting, natuurlijk. Als student schreef ik zelf wel eens gedichten. En nu nog, hoor. Af en toe zie je het resultaat op mijn Facebook verschijnen.

Wat heeft de Bijbel je bijgebracht?

Het belangrijkste is dat de Bijbel mijn leven openbreekt, telkens weer. Bijbelverhalen bieden altijd weer perspectief aan mijn leven. Wat ik ook meemaak, ik kan putten uit de ervaring van figuren in de Bijbel die iets gelijkaardigs beleefden. Op die manier biedt de Bijbel me troost en inspiratie.

De Bijbel is een heel krachtig ‘woord’, dat je zelden teleurstelt. Oké, er zijn passages waar je mee worstelt of die moeilijk te begrijpen zijn, maar als je goed leest – en dat bouw je op – dan kan je altijd verder.

Een goede lezer is niet bang om door te bijten.

Welke levenswijsheid put je uit de Bijbel?

De mooiste Bijbelse metafoor vind ik die van De Weg. Wie niet wegtrekt uit zijn comfortzone en het leven waagt, zal de schatten van de Bijbel nooit ontdekken. Je vindt ze niet door in je luie zetel de hele Bijbel uit te lezen. Nee, je moet op weg gaan en tochtgenoot worden van andere mensen die het erop wagen.

Wegtrekken, dat heb je in je leven alleszins vaak gedaan…

Inderdaad, ik werd geboren in Maastricht, ging studeren in Amsterdam, ben voor onderzoekswerk naar Indonesië getrokken, dan in Antwerpen gaan wonen om na mijn werk voor de vormingsdienst van het vicariaat Vlaams-Brabant en Mechelen terecht te komen in Brugge. Onze adoptie- en pleegkinderen uit Chili brachten op hun beurt ook een heel nieuwe wereld binnen in ons gezin. Na 12 jaar in Brugge verhuizen we nu opnieuw naar Antwerpen, waar ik toch wel mijn hart verloren ben.

Een Volk Onderweg, dat is voor mij de definitie van Kerk. Zoals in Hebreeën 11 staat:

• Zij allen (Paulus noemt onder meer Noach, Abraham en Sara, Mozes) zijn in geloof gestorven; wat hun beloofd was zagen ze geen werkelijkheid worden, ze hebben slechts een glimp ervan begroet, en ze zeiden van zichzelf dat zij op aarde leefden als vreemdelingen en gasten. Door zo te spreken lieten ze blijken op doorreis te zijn naar een vaderland. En daarmee bedoelden ze niet het vaderland waaruit ze weggetrokken waren, anders waren ze daarheen wel teruggekeerd. Nee, ze keken reikhalzend uit naar een beter vaderland: het hemelse.

Welk onderzoek deed je precies in Indonesië?

Voor het vak culturele antropologie onderzocht ik hoe christenen leefden op het overwegend islamitische eiland Java. Ik raakte heel geboeid door de antieke Javaanse cultuur: muziek, theater, rituelen, omgangsvormen.

Maar het belangrijkste wat ik van die periode meeneem, is de ontdekking van de Geestelijke Oefeningen van Sint-Ignatius.

Ik woonde in de pastorie van jezuïeten en op een dag vond ik er een boekje met die oefeningen, die ik op eigen houtje – wat eigenlijk afgeraden wordt, maar goed – begon te praktiseren. Dat leidde tot een zeer intense Godservaring die enkele maanden geduurd heeft. Heel bijzonder en uniek. Die ervaring heeft mijn leven in een andere plooi gelegd.

Tekst gaat verder onder de foto.

Welke herinnering uit je Bijbelhuis-periode zal je blijven koesteren?

Ik heb het gevoel dat mijn laatste jaren mijn vruchtbaarste zijn geweest. Hier in het Bijbelhuis kon mijn vleugels breed uitslaan: het Bijbels vormingswerk uitbouwen, groepen rondleiden, oecumenische samenwerking ontplooien en lezingen organiseren, net als studiedagen en een jaarlijks Bijbel Event.

We hebben de Bijbel uit het kleine wereldje van experts gehaald en het boek proberen open te leggen voor iedereen.

Het Bijbelhuis is een onderdeel van de Bijbeldienst van het bisdom Brugge maar kreeg een interdiocesane uitstraling. Er komen bezoekers uit heel Vlaanderen. Het is moeilijk om het grote publiek te bereiken, maar eens mensen hun vooroordelen opzij zetten, raken ze gegarandeerd gefascineerd.

De Bijbel is een hele wereld, hé, met tentakels naar cultuur, literatuur, andere godsdiensten, geschiedenis, noem maar op.

Geeft u het stokje met vertrouwen door?

Zeker. De opbouw van Biblia gaat nu de laatste fase in.

Twee jonge vrouwen van ontwerpbureau Bailleul doken met een totaal andere blik in het verhaal van de Bijbel.

Die ontmoeting was buitengewoon fascinerend en vruchtbaar. Ze kwamen met een innovatief en interactief ontwerp, waardoor de opvolger van het Bijbelhuis meer dan ooit een beleving wordt! Het toont aan dat de Bijbel in gesprek kan gaan met de wereld van vandaag, maar er moeten altijd wel wat obstakels uit de weg worden geruimd.

Het enige wat me wel wat bezorgt, is de leescultuur die maar blijft afnemen. Dat maakt de sprong naar de wereld van jongeren er niet makkelijker op. Ik twijfel er niet aan dat ook zij geboeid kunnen raken, maar de kwestie is nog meer: hoe breng je het?

Nu, de Bijbel is ingebed in een vertel- en beeldcultuur. Dat is haar kracht, ze brengt geen theorisch model.

Dus eigenlijk moeten we vooral terug naar die mondelinge, creatieve aanpak.

Wat vind je de beste vondst van Biblia? Kun je al een tip van de sluier lichten?

De nieuwe tentoonstelling zit heel eenvoudig en knap in elkaar. Met het thema ‘Ga op weg’ als rode draad maak je in de eerste zaal kennis met Abraham en in de laatste met alle kinderen van Abraham: joden, christenen en moslims.  Elke zaal heeft ook een context-ruimte, die, bijvoorbeeld, het geweld in de Bijbel of de patriarchale stempel verklaart.

De opstelling helpt om de parallellen tussen de joodse en de christelijke wereld te zien en doet aan beide recht.

Heel leuk vind ik ook de illustraties van kunstenaarsduo Klaas Verplancke en Arévic d’Or, die een heel hedendaags gevoel geven.

De opening op 6 oktober zal niet meer onder mijn leiding zijn. Op 1 september begint mijn opvolger. Maar ik ben heel dankbaar dat ik met de belofte van een nieuwe tentoonstelling mag afsluiten.

Het bisdom heeft gekozen om er voluit voor te gaan. Dit is een mooi en open einde.

Meer weten

• Ontdek alles over Biblia op de nieuwe microsite.
• Kerknet ontwikkelde samen met Jean Bastiaens de reeks Bijbel van A tot Z, waarin moeilijke of vaak verkeerd begrepen woorden uit de Bijbel verklaard worden. Bekijk het hele overzicht.