Jongste boek Gescinska is filosofische chocolade voor de ziel

Alicja Gescinska bespeelt veel registers van het schrijverschap: filosofie, literatuur, poëzie en columns voor verscheidene media waaronder Tertio. In Denkers van vandaag, voor de wereld van morgen begeeft de Belgisch-Poolse filosoof zich op vertrouwd terrein. Ze volgt het beproefde recept van haar succesvolle televisiereeks Wanderlust waarvoor ze niet bij dode, maar levende filosofen te rade gaat. Gescinska herinnert eraan dat filosofie bij de oude Grieken een 'levende dialoog' was, het uitwisselen van ideeën van aangezicht tot aangezicht. Een echt gesprek is vandaag zeldzaam: er is tijd voor nodig, de bereidheid te luisteren en de wil je te verplaatsen in het standpunt van de ander. Het is precies in het voeren van die gesprekken dat de filosofe uitblinkt. In onze gepolariseerde samenleving waarin velen graag hun eigen standpunt in de verf zetten, is dat geen evidentie.

Divers gezelschap

Die gesprekken voerde ze een jaar lang, van augustus 2019 tot november 2020, voor het Vlaamse tijdschrift Newsweek Belgium. Naast enkele oude bekenden uit Wanderlust zoals psychiater Theodore Dalrymple en Brits filosoof Roger Scruton – haar coryfee en vriend die enkele maanden na het interview stierf –, voert ze ook enkele verrassende nieuwe namen op zoals dirigent Philippe Herreweghe, schrijfster Lisa Appignanesi, historicus Geert Mak en journaliste Ece Temelkuran. Het resultaat is een bonte verzameling denkers, zowel qua achtergrond, gender en politieke overtuigingen als qua professionele bezigheden.

Dit boek bewijst dat denkers met een diverse achtergrond samenbrengen een inhoudelijke meerwaarde is.

Elite

Opvallend is dat denkers die uit zeer verschillend hout zijn gesneden, toch soortgelijke analyses maken. Het water tussen andersdenkenden is niet zo diep als soms gedacht. Verschillende gesprekspartners wijzen op het belang van elites. Herreweghe bijvoorbeeld stelt dat elite vandaag een vies woord is geworden, maar dat er voor sommige zaken nu eenmaal een bepaald kennisniveau nodig is, zoals competent naar oude muziek te kunnen luisteren. ls mensen niet echt luisteren, hoor je dat”, meent hij. Een publiek dat met kennis luistert, wordt steeds zeldzamer: Vandaag is de luisteraar een cultuurconsument geworden. Alles draait om marketing en consumptie. Alles moet goed verpakt worden en verteerbaar zijn. De nobele cultuur is weg.

Voorbij hokjes

We mogen de gesprekspartners niet te snel in een hokje duwen. Zo heeft Rosi Braidotti, een belangrijke feministe en progressieve denker, het over gezond nationalisme: Je moet je traditie kennen. Ook de christelijke traditie. Mensen lezen 'De Da Vinci code', maar niet de evangeliën. En dan zeggen ze: ‘Maria was toch de vrouw van Jezus, niet?’ Ik ben geen praktiserend gelovige, maar je moet weten waar je woont, waar je vandaan komt.

Antidotum

Haar gesprekspartners zijn stuk voor stuk mensen van vlees en bloed die de schrijfster met haar literaire kwaliteiten mooi in beeld weet te brengen. Je moet de tijd nemen om de interviews volledig tot je te laten doorsijpelen. Ze vormen een antidotum tegen een van de belangrijkste thema’s uit het boek, de vervlakking van de cultuur. Ze allemaal in een keer verorberen, kan leiden tot een indigestie. Het is voer voor fijnproevers, eentje per keer. Temelkuran vergelijkt het schrijven van artikels in haar moedertaal, het Turks, met het eten van chocolade: Ik proef de taal. Ze smelt op mijn tong.

Zo zijn ook de interviews van Gescinska filosofische stukjes chocolade voor de ziel.

• Lees de integrale tekst van Liza Cortois' recensie van het jongste boek van Alicja Gescinska, die morgen woensdag 3 augustus verschijnt in het dubbelnummer 1.173-1.174 van Tertio.
• Voor een gratis proefnummer van of een abonnement op Tertio.

Alicja Gescinska, Denkers van vandaag, voor de wereld van morgen, Davidsfonds, Leuven, 2022, 216 p.