IPB wijdt forum aan machtsmisbruik in pastorale context

Tijdens haar lezing legde Demasure uit hoe de Kerk na jaren van schandalen door seksueel misbruik van minderjarigen intussen een breder perspectief ontwikkelde op de problematiek, die immers niet beperkt blijft tot seksueel misbruik. Bovendien zijn niet alleen minderjarigen het slachtoffer, maar vaak ook volwassenen die zich - al dan niet tijdelijk - in een kwetsbare positie bevinden. In maart liet paus Franciscus de procedures voor het onderzoeken van beschuldigingen van seksueel misbruik uitbreiden waardoor ook die groep van slachtoffers onder de regelgeving vallen.

Ook daders zijn niet louter gewijde bedienaren. Zo kunnen ook leken die een kerkelijke functie of ‘waardigheid’ bekleden thans kerkrechtelijk vervolgd worden voor misbruikfeiten.

Demasure, die een uitdrukkelijk internationaal perspectief ontwikkelde, stond onder meer stil bij het probleem van spiritueel misbruik, dat kan gepaard gaan met andere vormen van misbruik.Van spiritueel misbruik is onder meer sprake wanneer plegers vanuit hun pastorale gezagsrol Bijbelse beelden of allerhande theologische redeneringen aanwenden om hun daden te rechtvaardigen, ten aanzien van hun slachtoffer en van zichzelf.

Zo krijgen Afrikaanse zusters die door een priester worden misbruikt wel eens te horen dat ze als zuster ter beschikking moeten staan van de priester, dat het celibaat enkel verwijst naar het verbod om te huwen en niet naar een verbod op seksualiteit enzovoort.

(Lees verder onder de foto)

In dat kader wees Demasure op het belang van gedegen theologische vorming om dergelijke kromme redeneringen te kunnen ontmaskeren.

Ook het ondergaan van andere vormen van misbruik door een gezagspersoon in de Kerk heeft dikwijls spirituele gevolgen. Zo kunnen slachtoffers worstelen met de vraag waarom hen werd voorgehouden dat God de gelovigen beschermt, terwijl hen dergelijk misbruik is aangedaan en nog wel in een pastorale context.

Die pastorale context kan diverse vormen aannemen. Naast pastorale relaties en vormen van geestelijke begeleiding kan misbruik ook voorkomen in samenwerkingsverbanden tussen priesters en leken. Nieuwe kerkelijke bewegingen vormen in dat verband eveneens een groot internationaal probleem, met als opmerkelijke vaststelling:

In Frankrijk is er omzeggens geen enkele stichter van een nieuwe kerkelijke beweging die geen misbruik pleegde.

Niet alle plegers van misbruikfeiten handelen evenwel met voorbedachten rade en Karlijn Demasure erkent dat het voor pastores vaak lastiger is dan voor therapeuten om grenzen te bewaken, vanwege hun nauwere betrokkenheid bij het leven van de gelovigen. In heel wat gevallen gaat het om een geleidelijk proces dat begint als een onschuldige situatie die steeds verder ontspoort, bijvoorbeeld wanneer een pastor almaar vaker bij iemand over de vloer komt en grenzen vervagen. Daarbij zijn plegers zich niet altijd bewust van het machtsverschil dat nu eenmaal samenhangt met hun pastorale rol.

Hoe dan ook blijft volgens Demasure de persoon met macht verantwoordelijk voor het bewaken van de grenzen en het waarborgen van een veilige omgeving.

(Lees verder onder de foto)

Een duidelijke deontologie, klare normen en heldere procedures voor aanklacht en straf zijn daarbij aangewezen. Net als gedegen vorming, bijvoorbeeld om dynamieken van risico’s en grensoverschreiding tijdig op het spoor te komen, maar ook om als pastor de eigen emotionele noden en limieten, en die van anderen te leren (h)erkennen.

Karlijn Demasure is een internationaal gerenommeerde expert inzake misbruik in de Kerk en kinderbescherming. Van 2014 tot 2019 was ze uitvoerend directeur van het Centrum voor Kinderbescherming aan de Gregoriaanse Universiteit in Rome. In 2019 richtte ze het interdisciplinaire Centre for Safeguarding Minors and Vulnerable Persons op aan de Saint Paul University in het Canadese Ottawa.