Colloquium van Europese Parochies - Kerknet is erbij [blog]

CEP is een bijeenkomst van christenen uit Europese parochies en christelijke gemeenschappen. Om de twee jaar treffen zij elkaar in een ander Europees land voor een colloquium. Daar delen ze hun pastorale werk en ervaringen over kerk en samenleving met als doel bij te dragen aan de opbouw van Europa vanuit christelijke wortels. In 2023 vindt het colloquium plaats in het Roemeense Timisoara. Als pastoraal werker in de parochie in Sint-Niklaas is onze redacteur Christof Bouweraerts van de partij. Op deze pagina brengt hij verslag uit.

(Lees verder onder de foto.)

(Ga verder naar beneden om eerdere blogposts te lezen.)
 

Dag 6: donderdag 3 augustus

Vandaag werd in de voormiddag het colloquium CEP - Timisoara 2023 officieel afgesloten. Voor de rest van de dag en morgen zijn er alleen nog optionele activiteiten in de aanbieding voor wie nog enige tijd blijft ‘hangen’.

Hoe blikken we terug op deze ervaring? Trouw aan de lessen van de heilige Ignatius van Loyola beginnen we met het goede, dat ons dankbaar stemt. Zo is het altijd aangenaam en zinvol om gelovigen uit andere landen en culturen te ontmoeten en met elkaar uit te wisselen. De onderlinge gesprekken, formele en informele, zullen dan ook ongetwijfeld bijblijven, misschien nog allereerst met de leden van de Oekraïense delegatie, die de realiteit van de oorlog in hun land dichterbij brachten.

Soms moet een mens à l’étranger gaan om zichzelf beter te leren kennen. Het was dan ook bijzonder fijn om een paar ‘kerkmensen’ uit eigen land te ontmoeten en samen een paar dagen door te brengen. We maakten als Belgische delegatie alvast het voornemen om elkaar ergens in februari opnieuw te zien, om intussen over CEP te spreken in onze eigen gemeenschappen en, ja, om misschien zelfs een editie van CEP voor onze rekening te nemen. Afwachten hoe zich dat verder ontwikkelt.

Dan waren er de gesmaakte bijdrages van François-Xavier Amherd. Hij reikte ons relevante inzichten aan, toegankelijk en met humor gebracht, theologisch doordacht, maar niet zweverig. Daarmee kunnen we aan de slag, in alle nederigheid en met realiteitszin. Zo vatten we in de parochie in Sint-Niklaas volgend werkjaar een synodale weg aan over de toekomst van de catechese bij de initiatiesacramenten. Ongetwijfeld kunnen de inzichten van ‘FXA’ ons daarbij inspireren.

Dan toch een paar kritische noten. De locatie en faciliteiten waren heus prima en de ons voorgeschotelde maaltijden dik in orde, maar de algemene organisatorische aanpak deed meermaals de wenkbrauwen fronsen: een website met gedateerde info, een Facebookpagina met in de titel nog de editie van 2019, geen hand-outs van de lezingen (toch geen overbodige luxe om een theologisch discours in een andere taal goed te kunnen volgen), geen of te weinig volgblaadjes tijdens de (soms nogal geïmproviseerde) liturgische vieringen, nood aan meer professionele vertalers, een volstrekt zinloze invulling van de rol van moderator, een aangekondigde ontmoeting met een plaatselijke parochiegemeenschap die uiteindelijk een gesprek blijkt te zijn met twee priesters en twee zusters… Op zich zijn dat misschien kleine dingen, maar samen wekken ze toch een erg amateuristische indruk. En wat in het begin sympathiek is en een gulle glimlach uitlokt, wordt na een paar dagen storend en doet afhaken.

Bovendien is het aantal jongere deelnemers - jongvolwassenen, gezinnen… - beperkt. Daarin speelt in hoge mate de kostprijs een rol. Die kostprijs is ook de reden waarom ervoor gekozen wordt om buiten West-Europa te blijven. Wanneer de Kerk werkelijk een synodale wending wil en gelooft in dit soort van volgehouden continentale ontmoetingen, dan moet er eens doorgepraat worden over financiële middelen. Een voorwaarde daartoe is natuurlijk dat CEP z’n doelstellingen helder voor ogen heeft. De synodale wending biedt daartoe een prima context en de inzichten van ‘FXA’ kunnen daarbij ongetwijfeld helpen.

Hoe dan ook, het vuur om er ook in de toekomst wat van te maken is bij heel wat deelnemers duidelijk aanwezig. Andiamo!

Zo, daarmee duikt uw blogger weer in vakantiemodus.

Dag 5: woensdag 2 augustus

Na alweer een fijne avond van food sharing - met overigens niet alleen de Oekraïners aan zet, maar ook de Oostenrijkers en de Zwitsers, die vanwege hun nationale feestdag extra in hun sas waren - spitsten we deze voormiddag de oren voor de derde en laatste bijdrage van François-Xavier Amherd.

Geïnspireerd door theoloog Bernard Olivier presenteerde hij ons zeven ‘werkgebieden’, van toepassing op alle geloofsgemeenschappen in heel Europa en daarbuiten:

1. Pastorale zorg in steden: durven werk maken van een gemengde kerk
   
   Zeker in grotere steden in Europa is de bevolking erg divers geworden. Eerder dan dat dat een probleem is, biedt dat volgens ‘FXA’ kansen. Zo trekt het catechumenaat voor volwassenen die wensen gedoopt te worden vaak heel wat mensen uit migrantengemeenschappen aan. Het trachten te betrekken van mensen met een diverse achtergrond is niet altijd eenvoudig, maar geeft gestalte aan het katholieke karakter van ons geloof en kan een wederzijdse verrijking betekenen.
    
2. Pastorale bezoeken
   
   Het bezoek van de zwangere Maria aan haar net zo zwangere nicht Elisabeth en het voorbeeld van de rondtrekkende priesters in Afrika, Latijns-Amerika en de Amazone mag ons inspireren tot een hernieuwde pastoraal van het. "In Europa moeten we de houding van het afwachten tot de mensen naar ons komen inruilen voor een een cultuur van rondtrekken, van naar de mensen toegaan”, klonk het. "Contact maken, als het ware van het ene huis naar het andere gaan om ontvangen te worden dankzij de gastvrijheid van de mensen (vgl. Lucas 10,5), om naar hen te luisteren, over hun leven, hun vragen, enzovoort.”
    
3. Gezinspastoraal
   
   Volgens ‘FXA’ moeten gezinnen een vooraanstaande plaats innemen in de pastorale zorg van de parochie, ongeacht hoe die gezinnen samengesteld zijn: klassieke gezinnen, eenoudergezinnen, nieuw samengestelde gezinnen… Vandaar zijn pertinente vraag: "Geloven onze parochies in het missionaire potentieel van gezinnen? Zien ze zichzelf als eens familie van gezinnen? Blijven we inzetten op de uitbouw van onthaalgroepen, uitwisselingsgroepen over het evangelie enzovoort?”
    
4. Pastorale zorg voor kleine basisgemeenschappen
   
   In het verlengde daarvan pleitte professor Amherd ook voor het investeren in een pastoraal van kleine lokale basisgemeenschappen, die diverse vormen kunnen aannemen. En het weze meteen opgemerkt: in de gespreksrondes nadien bleek dat het debat of er dan ook ruimte moet zijn voor gebedsvieringen op zondag - al dan niet met het uitreiken van communie - niet alleen in Vlaanderen gevoerd wordt…
    
5. Universeel denken
   
   In het licht van de synodale wending waarop paus Franciscus aanstuurt, ligt de toekomst van onze parochies volgens ‘FXA’ ook in de uitwisselingen tussen kerken uit Oost en West, Zuid en Noord. Om na te denken over de gemeenschappelijke toekomst van het samenleven op deze planeet, moeten we inzetten op volgehouden uitwisselen. Die moet ook gaan over theologie en pastoraal.
    
6. Pastorale zorg online
   
   In een tijd als de onze kunnen we ook niet meer eromheen dat we met z’n allen heel wat tijd doorbrengen op het wereldwijde web. Geloofsgemeenschappen moeten dan ook inzetten op het verspreiden van de Blijde Boodschap langs de digitale snelweg. Dat vergt enige specialisering en het kan allerminst kwaad dat een gemeenschap daarvoor ‘specialisten’ aanstelt.
    
7. Christelijke ‘derde plaatsen’
   
   Tot slot wees François-Xavier Amherd nog heel kort op fenomenen als de ‘City-Kirchen' en de ‘Maisons d’Église'. Op die ‘hybride’ plekken worden mensen bereikt die de Kerk anders moeilijk of niet zou bereiken.

Na de middag werden twee pastorale projecten voorgesteld, waaronder een uit La Louvière (zie post van dag 2 hieronder) en werd in de vaste deelgroepen nog wat uitgewisseld over het colloquium dat morgenvoormiddag wordt afgesloten. Het is duidelijk dat de problemen en uitdagingen waarmee de geloofsgemeenschappen in de diverse Europese landen te maken krijgen erg vergelijkbaar zijn, om niet te zeggen identiek. 'FXA' zette ons alvast aan tot meer durf om nieuwe paden te bewandelen en een missionaire gemeenschap te zijn. Die impulsen moeten misschien tegelijk ook worden toegepast op CEP als zodanig. Kan deze organisatie zichzelf herdenken en -organiseren om zo binnen Europa mee gestalte te geven aan de synodale wending in de Kerk?

Dag 4: dinsdag 1 augustus

Allereerst: about last night…  Wel, onze Belgische bieren, vakkundig geduid door Chris De Beer uit Sint-Niklaas, vielen, zoals verwacht, in de smaak over alle culturen en riten heen.
(Overigens een kleine rechtzetting: niet de Zwitsers, maar de Catalanen bleken mee aan zet en wat zijn op tafel zetten, mocht ons ook bekoren.)

Dan over tot de orde van dag, die begon met een tweede bijdrage van François-Xavier Amherd. Daarin lijstte hij allereerst zeven uitdagingen op waarmee de Kerk in de wereld van vandaag te maken krijgt:

1. De teloorgang van de consensus over wat het betekent mens te zijn, en de daaraan gekoppelde uitdaging om het mens-zijn te herdenken vanuit een christelijke mensopvatting
    
2. De uitdaging die samenhangt met de niet te stuiten opmars van technologie, die almaar meer wordt gebruikt om de mens zelf, tot in het eigen lichaam toe, om te vormen tot een post-humane mens
    
3. De noodzaak om de relaties tussen mannen en vrouwen, en tussen geslacht en gender te herdenken
    
4. De Kerk moet ook een tegenstem laten horen om de dominantie van de commerciële en manipulatieve logica van de digitale technologie te doorbreken
    
5. Geconfronteerd met de toenemende pluralisering en het voortschrijdende individualisme, moeten geloofsgemeenschappen labo’s zijn waarin de kunst van het goede leven wordt geleerd
    
6. De klimaatcrisis dwingt ons dan weer om werk te maken van een integrale spiritualiteit, waarin de relatie tussen God, mensen en alle levende wezens is opgenomen
    
7. Tenslotte moeten geloofsgemeenschappen synodaal op weg gaan om samen de wil van God te onderscheiden in het concrete leven

Vervolgens formuleerde ‘FXA’ voor ons zeven verlokkingen die al te vaak weerklinken in onze parochies en die ons ervan weerhouden voluit in te zetten op een missionaire pastoraal:

1. „We hebben altijd zo gewerkt. Waarom veranderen?”
   Laten we daarentegen werk maken van een creatieve pastoraal die durft te experimenten en nieuwe paden te bewandelen.
    
2. „We hebben al van alles geprobeerd. Het zal ook nu niet werken”
   Daartegenover staat een enthousiasme waarbij we als geloofsgemeenschap allereerst zelf geloven in waar we voor staan en dat ook uitstralen.
    
3. Aan de andere kant moeten we ons ervoor hoeden allerlei activiteiten te ontplooien zonder naar de diepte te gaan: een spiritualiteit die heelt, bevrijdt, vrede brengt…
    
4. „We hebben al zoveel te doen in de parochie: hoe kunnen we die missionaire aanpak en synodaliteit er in hemelsnaam nog bijnemen?”
   Toch kunnen we maar echt christen zijn en worden door naar de periferie te gaan en ons te laten raken door het gelaat van de ander.
    
5. „Als parochie staan wij buiten dat synodaal proces: dat is onze zaak niet.”
   De Geest van de synodaliteit, die ten gronde een manier van onderscheiden is, en dus van relatie tot God, kan inderdaad maar door een soort besmettelijkheid, de ene na de andere lokale geloofsgemeenschap ‘aansteken’.
    
6. Toch is het ook weer uitkijken voor naijver onder geloofsgemeenschappen, die immers kan leiden tot verdeeldheid en daardoor een tegengetuigenis vormt: gemeenschappen zijn net geroepen om elkaar te bemoedigen en goede praktijken met elkaar uit te wisselen.
    
7. „Een hervorming van onze structuren zal alles opslorpen.”
   Toch zijn structurele hervormingen onontbeerlijk, zolang ze maar wortelen in bekering en in dienst staan van het creatieve, missionaire pastorale werk.

Tijdens de gespreksronde nadien bleek opnieuw dat het weldegelijk om gedeelde uitdagingen gaat, waar dan ook in onze vaak verouderde Europese geloofsgemeenschappen. Het wordt dan ook uitkijken naar de sessies van morgen waarin concrete pastorale ervaringen zullen worden uitgewisseld.

In de namiddag volgende nog een bezoek aan een plaatselijke Roemeense geloofsgemeenschap in het centrum van de stad. En nu maken we ons alweer op voor de foodsharing, met de Oekraïnse gemeenschap aan zet.

Dag 3: maandag 31 juli

Ondanks een gezellige late avond met een paar Duitse en Roemeense jongeren die aan het colloquium deelnemen en waarbij, godbetert, zelfs enige schlagermusik te pas kwam, stonden we deze ochtend paraat voor de eerste inhoudelijke sessie. Op vlak van de praktische organisatie kan een zekere ‘zuiderse slag’ - het moeten ook niet altijd de Fransen zijn - niet ontkend worden, en het was natuurlijk maandagochtend voor iedereen. Toen François-Xavier Amherdt - „FXA pour les amis“ - pastoraaltheoloog aan de Université de Fribourg in Zwitzerland, het woord nam voor de eerste van zijn drie bijdragen, zat het evenwel meteen goed.

François-Xavier Amherdt, een priester, wordt kortelings officieel emeritus professor en werd door zijn bisschop benoemd tot pastoor. In die rol zal hij zelf in praktijk kunnen brengen wat hij ons vandaag presenteerde. Dat waren drie modellen van verkondiging, ontleend aan de eerste christenen en dus stevig Bijbels onderbouwd, die gelovigen en geloofsgemeenschappen vandaag moeten toelaten om een onwankelbare hoop uit te stralen ‘in’ de wereld, zonder evenwel zelf ‘van’ die wereld te zijn, een wereld immers die vaak kritisch, zoniet vijandig staat tegenover het geloof:
 

1. Het verhaal van Philippus en de eunuch (Hand. 8, 26-40) dient als model voor een geloofsgemeenschap die met mensen persoonlijk op weg durft te gaan, wat ook hun achtergrond en vragen zijn, oprecht luisterend zonder agenda, niet zichzelf op de voorgrond plaatsend, maar immer aandachtig voor de gunstige momenten die de Geest tijdens de ontmoeting aanreikt om de gesprekspartner tot vooruitgang op de geloofsweg te bewegen, daarbij allerlei onnodige obstakels vermijdend.
    
2. Uit de speech van de apostel Paulus in Athene (Hand. 17, 16-34) mogen we leren dat we ons als geloofsgemeenschap tot onze zoekende tijdgenoten moeten durven te richten zonder daarbij meteen te veroordelen. We moeten ‘ons kot’ verlaten, de mensen opzoeken waar ze zich bevinden, hen aanspreken op wat hen als mens sowieso al doet zoeken naar God, en niet aarzelen om de Blijde Boodschap, die per definitie de boel toch altijd op één of andere manier op z’n kop zet, zonder schroom uit de doeken te doen. Die gedurfde verkonding is immers een uitnodiging tot bekering uit alles wat een mens van zichzelf, de ander en van God vervreemdt, en daarmee ten gronde tot vrijheid.
    
3. In Milete richtte Paulus zich tot de oudsten van de Kerk van Efese (Hand. 20, 17-35). Die redevoering, eigenlijk een catechese, mag ons doen inzien dat eenvoud en nederigheid, trouw en volharding de sleutels zijn tot getuigenis en missie. Het model voor dat getuigenis is dat van de martelaar, die zelfs met de dood voor ogen blijft getuigen van de blijde boodschap, want de geloofwaardigheid van elk getuigenis hangt af de toewijding en offervaardigheid van de getuige. Daarbij blijft het nodig om voortdurend te waken over duivelse pogingen om verdeeldheid te brengen in de gemeenschap en moet erop worden toegezien dat alle vormen van leiderschap en diensttaken in de Kerk verankerd worden in de Geest.

In de wandelgangen en in onze gespreksgroep nadien - met Belgen, Zwitsers, Fransen en Roemenen - vormde zich meteen een brede Europese consensus over de zinvolheid van de bijdrage van FXA, die deelde in de geest van paus Franciscus’ encycliek Evangelii gaudium. Een andere Zwitser, goed bevriend met de priester-professor, onderlijnde meteen dat het hier duidelijk om een pastoraaltheoloog ging - die dus weet wat er op het pastorale terrein beweegt - en wees op het verschil met eerdere edities waarop systematische theologen de vloer kregen en vlug boven de hoofden der deelnemers begonnen te zweven. Wat kan een arme theoloog uit Vlaanderen daar nu tegen inbrengen?

Over martelaren gesproken… in de namiddag werden we opnieuw vervoegd door bisschop Călin Ioan Bot om te kijken naar een film over de lotgevallen van de Roemeense Grieks-Katholieke Kerk. Die ontstond in de zeventiende eeuw toen het westelijke deel van de Roemeens-Orthodoxe Kerk zich aansloot bij de Katholieke Kerk, met behoud van de Byzantijnse ritus. Toen na de Tweede Wereldoorlog de communisten aan de macht kwamen in Roemenië werd ze in 1948 onder dwang van het regime opnieuw ingelijfd bij de orthodoxe Kerk. Pas na de val van Nicolae Ceaușescu in 1989 kon de Kerk weer in het openbaar functioneren. In de film staan getuigenissen centraal over zeven bisschoppen die als martelaar stierven omdat ze weigerden over te gaan naar de orthodoxe Kerk en die in 2019 door paus Franciscus zalig verklaard werden tijdens zijn bezoek aan Roemenië.

Goed... het is intussen 19.30 uur en uit voorzorg ronden we ons verslag nu maar al af, want vanavond zijn de Belgen samen met de Zwitsers aan zet voor het aanbieden van versnaperingen. De nodige flesjes Orval en Chimay werden daartoe reeds in stelling gebracht - daarmee valt een mens nooit in het affront. Benieuwd wat de Zwitsers daar tegenover zullen plaatsen.

Dag 2: zondag 30 juli

Ook vandaag, een zondag, stonden er nog geen inhoudelijke sessies op het programma van het colloquium. Na een stevige Grieks-katholieke liturgie met bisschop Călin Ioan Bot van het Grieks-katholieke bisdom Lugoj in de voormiddag volgde een namiddag boordevol bezoeken aan kerken en een synagoge in het historische centrum van Timisoara. Met uitvoerige beschrijvingen daarvan zal ik u niet vervelen. Die vindt u elders wel. Of beter nog: u moet, als het kan, bij gelegenheid zelf maar eens naar Timisoara afzakken om al die pracht persoonlijk te ontdekken.

Op de bus naar het centrum had ik een boeiend gesprek met Joseph Dermaut, deken op rust van La Louvière - ja, ook voor Vlaams-Waalse ontmoeting binnen de Belgische delegatie biedt CEP de nodige gelegenheid. Abbé Joseph deed me uit de doeken wat hij later tijdens het colloquium zal vertellen bij wijze van ervaring uit het pastorale werkveld. In La Louvière zette hij immers mee zijn schouders onder de uitbouw van het gemeenschapshuis Laudato Si’, dat gevestigd is in een voormalig clarissenklooster.

Daar werden niet alleen alle parochiesecretariaten van het dekenaat samengebracht, maar ook diverse caritatieve diensten, zoals die voor de verdeling van voedselpakketten, van kleding en meubels en de werking voor huiswerkbegeleiding, kregen er een stek. „Daarnaast gaat er heel wat aandacht naar zorg voor de natuur en is het een plek voor gebed en catechese”, legt abbé Joseph uit. „Bovendien ligt het centraal voor alle negen parochies. Kortom, het is een heus gemeenschappelijk huis waar iedereen zich op zijn gemak voelt en waar we voortdurend samenleven met de armsten in onze samenleving. Zo zijn we erin geslaagd om de geest van Sint Franciscus, die bij dat clarissenklooster hoorde, en de rol die het klooster speelde in de buurt te bestendigen.”

Inspiratie over de taalgrens. We kijken al uit naar de pastorale ervaringen van de andere deelnemers.
Meer over het project Laudato Si' leest u hier (in de taal van Molière, weliswaar).

De Oekraïnse priester Michel Dymyd (tweede van links), die uit Charleroi komt, op de foto met enkele Belgen, waaronder Joseph Dermaut (tweede van rechts).

Dag 1: zaterdag 29 juli

Normaal gezien vindt CEP elke twee jaar plaats. Toch dateert het laatste colloquium, dat plaatsvond in het Oekraïnse Lviv, al van 2019. De pandemie en diverse andere problemen maakten dat er pas vier jaar later opnieuw een samenkomst is. Tijdens de openingsviering in de Sint-Joriskathedraal van Timisoara, voorgegaan door bisschop József-Csaba Pál, drukken de organisatoren hun dankbaarheid uit dat het eindelijk gelukt is.

Niettemin laten de grote gebeurtenissen op het wereldtoneel hun sporen na, ook voor CEP. Waren er de vorige keer nog zowat 100 deelnemers aan het colloquium, dan zijn het er dit keer een zestigtal. De oorlog in Oekraïne maakt bovendien dat de delegatie uit dat beproefde land niet tijdig kon arriveren. Zwaar weer en geannuleerde vluchten elders in Europa brengen ook vertragingen mee voor andere groepen van deelnemers.

Dat alles neemt niet weg dat de sfeer meteen goed zit. Hoewel een groot aantal deelnemers al wat ouder lijkt, zijn er toch 16 jongeren die het de moeite waard vinden om aan dit colloquium deel te nemen en een stuk van het programma voor hun rekening te nemen. En de Duitse delegatie zorgde meteen voor een aangename en smakelijke avond. Nu afwachten wanneer het de beurt is aan de Belgen. Het betere trappistenbier en dito kaas liggen alvast klaar.

De delegatie uit Oekraïne arriveerde uiteindelijk in de nacht van 29 juli.