Transformatie op pauze gezet

Het jaarrapport van de katholieke Kerk 2021 focust op zorgsector en solidariteit

De vierde editie van het jaarrapport van de katholieke Kerk in België biedt een terugblik op het kerkelijke leven in het jaar 2020, een jaar getekend door de coronacrisis. „Die beproeving was tegelijk een uitnodiging om te onderscheiden wat echt belangrijk is”, schrijft kardinaal De Kesel in het voorwoord. „Ze heeft ons nog beter geleerd hoe belangrijk solidariteit is en hoezeer we elkaar nodig hebben. Geen echte vrijheid zonder solidariteit.” Zorg en solidariteit zijn dan ook de inhoudelijke brandpunten van de vierde editie.
Veel van het kerkelijke leven moest immers verschoven worden naar latere data, zoals dopen, eerste communies, vormsels en huwelijken. Wekenlang was het niet of enkel in beperkte kring mogelijk om op zondag eucharistie te vieren. Dat maakt 2020 voor de Kerk tot een jaar als geen ander. In het rapport staan dan ook geen cijfers over de klassieke sacramenten. De cijfers over de kerkpraktijk in 2020 kunnen dus niet worden ingepast in een evolutie op langere termijn.
Na vier jaar blijven de samenstellers vaststellen dat een systematisch overzicht moeilijk is. De structuur van de Kerk, met een grote autonomie voor bisdommen en organisaties, maakt dat er weinig uniformiteit bestaat in het bijhouden van gegevens en cijfers, zeker wat betreft het aantal vrijwilligers.
Wel wordt er voor het eerst een nauwkeurig beeld gegeven van de pastoraal in de zorgsector. In zorgvoorzieningen in ons land zijn 550 benoemde pastores actief, onder wie 68 procent vrouwen. Daarnaast staat een leger vrijwilligers klaar. Liefst 77 procent van de zorgvoorzieningen hebben vrijwilligers in pastorale dienst, tot soms wel dertig personen. Voor alle vrijwilligers in pastorale ploegen komt dat neer op 55.044 uren vrijwilligerswerk per maand. Op jaarbasis is dat het equivalent van ongeveer 390 voltijdse werkkrachten.
Het jaar 2020 was extra zwaar voor pastores in de zorg, zeker in de fase van de coronacrisis, toen velen geen toegang kregen [node:field_streamers:0] tot patiënten en bewoners. „Ook de vrijwillige medewerkers van de pastorale dienst en de ziekenbezoekers dienden zich op afstand te houden, net nu de vraag naar nabijheid zo groot was”, schrijft bisschop-referent Koen Vanhoutte. „Dat leidde tot heel wat onmacht en gesprekken over wat kon en niet kon. Godzijdank was er ook een grote creativiteit om langs veilig geachte wegen de afstand te overbruggen.”
Een tweede thema van het jaarrapport is de zorg voor armen en kwetsbaren, een sector waarin de noden duidelijk groter werden. In 2020 steeg de vraag naar voedselhulp bij diverse organisaties met twintig procent. Eind 2020 bereikte bijvoorbeeld de Welzijnsschakel in Hoogstraten, gegroeid uit de pastorale eenheid, het dubbele aantal gezinnen tegenover het begin van het jaar. In heel België zijn er zeker meer dan tweeduizend parochiale solidariteitsinitiatieven. Caritas zag haar giften met 35 procent toenemen. In 2020 steeg de vrijgevigheid voor de armoede in eigen land dus duidelijk.
Maar komen we uit de cijfers iets te weten over de transformatie van het kerkelijke leven, zoals die duidelijk te merken was in de vorige jaarrapporten? De coronacrisis had een ongemeen sterke impact op de cijfers van de klassieke godsdienstige praktijk in brede zin. Bezinningscentra en gastenverblijven van kloosters noteerden een daling van 62 procent. De bedevaartsoorden zagen het aantal bezoekers met 57 procent dalen. Tegelijk was 2020 het jaar dat het streamen van de liturgie doorbrak en regionale zenders met religieuze uitzendingen honderdduizenden (nieuwe) kijkers bereikten. Het is dus heel moeilijk duidelijke lijnen te trekken.
De algemene cijfers helpen wel een beeld te krijgen van de transformatie. Er waren in 2020 nog 1.053 priesters met een benoeming. Er werden vier priesters gewijd, maar er traden er ook drie uit. Tegelijk blijft het aantal benoemde leken stijgen. Wellicht wordt de volgende jaren meer duidelijk over deze evoluties.


Alle kerkelijke jaarrapporten zijn te vinden op www.jaarrapportkerk.be.