Durven te dromen en te investeren

Parochies durven creatief om te schakelen naar energie zonder fossiele brandstoffen

In zijn encycliek Laudato si’ uit 2015 pleit paus Franciscus ondubbelzinnig voor een overgang van fossiele brandstoffen naar schone energie voor iedereen. In plaats van te verwarmen met stookolie of gas kan worden overgestapt op zonne-energie, wind en andere hernieuwbare bronnen. De oproep is duidelijk, maar hoe wordt die beantwoord in Vlaanderen?
De bisschoppen van België beslisten alvast investeringen in fossiele brandstoffen te vervangen door investeringen in bedrijven en projecten die streven naar een duurzame energietoekomst. Katholiek Onderwijs Vlaanderen sloot dan weer een raamovereenkomst voor de installatie van zonnepanelen op schooldaken.
Cijfers over de energietransitie in de parochies zijn er niet. Volgens Karel Malfliet, stafmedewerker van Ecokerk, zijn kerkfabrieken sterk afhankelijk van hun gemeentebesturen en van de keuzes die die maken. Voor vele kerkbesturen is het vaak moeilijk om bijvoorbeeld zonnepanelen op het dak van de kerk te installeren, omdat hun gebouw beschermd erfgoed is. Vandaar dat parochies die werk maakten van een klimaatplan niet zelden stootten op praktische moeilijkheden. Regelgeving en subsidiemogelijkheden veranderen en dat leidt soms ook tot vertraging en ontmoediging, zo klinkt het bij enkele parochies die wij contacteerden.
De Heilige Magdalenakerk in Brugge, die op vele terreinen een vernieuwend beleid voert, was een van de eerste ecokerken met een plan voor duurzame energie. „Sinds 2017 denken en werken we aan een verantwoord energieverbruik”, vertelt coördinator Koen Dekorte. „Ons basisidee is dat een kerk een gebouw is van en voor de gemeenschap. Zo ontdekten we naast de kerk een watertank voor wel 50.000 liter hemelwater. Dat gaan we teruggeven aan de mensen. Als eerste kerk in ons land gebruiken wij infraroodverwarming, waarbij mensen en objecten worden verwarmd, niet de lucht. In het kerkschip, het oksaal en de kruisbeuk hangen dertig stralers van 3.500 [node:field_streamers:0] watt elk. De installatie was eenvoudig en het geheel vergt weinig onderhoud.”
Zijn ze in Brugge dan tevreden? „Helaas niet”, zegt Dekorte. „Bij vrieskou krijg je het gebouw niet warm. Ook de vochtigheid is problematisch. Eigenlijk hebben we een basisverwarming nodig. Het systeem verbruikt ook veel stroom. We hopen dus maar dat de elektriciteitsprijs zal dalen. Als kerkfabriek hebben we echter een maatschappelijke verantwoordelijkheid en willen we een statement maken. Iedereen wacht, maar wij deden het gewoon. Ik hoop nu dat andere kerkfabrieken uit hun schulp kruipen. Het ideale zou een combinatie zijn van infrarood en zonne-energie. Zonnepanelen mogen we echter niet leggen, maar het idee leeft om onder de leien van het dak een zonneboiler te plaatsen.”
In het Vlaams-Brabantse Wolvertem installeerde de kerkfabriek in de Boskapel in het gehucht Imde een warmtepomp. „Driehonderdvijftig jaar lang was er geen verwarming in de kapel, een bedevaartplaats die ook wordt gebruikt voor doopsels en huwelijken”, vertelt Ingrid Van Ransbeeck. „De aanleiding was de restauratie in 2014. Om het orgel en het interieur goed te bewaren, moesten we proberen in de kapel een min of meer constante temperatuur van zo’n 14 graden Celsius te bereiken. Onroerend Erfgoed verbood een gastank. Uit een studie van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek bleek een grondgeboorde warmtepompsysteem de beste oplossing. Tot diep in de grond werd een buizenstelsel aangelegd, waar koud water wordt ingepompt. Het naar beneden gepompte water neemt de warmte van de ondergrond op en voert die mee naar boven, waarmee de lucht in de kapel wordt verwarmd. Vergelijk het met een hybride auto. Het elektriciteitsverbruik is niet gering, maar over het algemeen zijn we tevreden. Het sluit alvast naadloos aan bij paus Franciscus’ oproep. Gelukkig zij die durven te dromen en durven te betalen om die dromen waar te maken.”