De Geest aan het werk in Europa?

Presynodale rapporten van bisdommen in Europa tonen opmerkelijke gelijkenissen

Tegen 15 augustus verwacht het Vaticaan de syntheserapporten van de bisschoppenconferenties uit de hele wereld ter voorbereiding van de bisschoppensynode van 2023. In vele bisdommen werd de voorbije maanden daartoe een grootschalige enquête onder de gelovigen ingesteld. Wie meent dat de verzuchtingen van Vlaamse katholieken op zichzelf staan en niet rijmen met die van geloofsgenoten elders, vergist zich. Een lezing van de samenvattingen en perscommentaren toont ondubbelzinnig aan dat katholieken in West-, Zuid- en Centraal-Europa dezelfde verlangens en kritieken uiten ten aanzien van het kerkelijke beleid.
Nemen we de hoofdaccenten van de tekst van de Zwitserse katholieken als representatief voor de anderen. Hun rapport is uitermate kritisch voor het klerikalisme. „Synodaliteit kan enkel slagen als klerikale attitudes worden overwonnen en er een nieuwe opvatting van het priesterambt wordt ontwikkeld”, luidt het. Twee thema’s komen zowat overal uitdrukkelijk naar voren: een volwaardiger plaats voor de vrouw in de Kerk en een andere invulling van de seksuele ethiek, met meer inclusie van hertrouwde echtgescheidenen en LGBT-personen.
Overal laat de breuk tussen Kerk en hedendaagse samenleving zich voelen, met als gevolg onbegrip, individualisering van het geloof en de schier onmogelijke opdracht te evangeliseren, zelfs in de eigen families en organisaties. Het probleem van evangelisatie is dan ook een rode draad in alle rapporten. Met verbijstering stelden de bisschoppen van Frankrijk vast hoe groot de pijn van vrouwen in de schoot van de Kerk is, maar ook hoe de geestelijke rijkdom van de sacramenten, het religieuze leven en het celibaat in eigen kring niet worden gesmaakt.
Ook de overeenkomst tussen de teksten van bepaalde Vlaamse en Ierse bisdommen is opmerkelijk. Wellicht komt dat door de snelle secularisatie van een voorheen identitaire katholieke cultuur en samenleving. Opmerkelijk genoeg speelde het katholieke onderwijs en jeugdwerk daarbij een emanciperende [node:field_streamers:0] rol.
Uiteraard vallen er onder Europese katholieken ook nuances en verschillen te ontwaren. Verlangen gelovigen in Ierland en Vlaanderen bijvoorbeeld naar een meer begrijpelijke liturgische taal, dan blijkt in Frankrijk (en ook bij katholieken in Wallonië) een dorst te bestaan naar meer innerlijkheid en gebedscultuur in de liturgie.
In de tekst van de Spaanse katholieken lezen we over het verlangen om lekenambten in te stellen – die bij ons al de facto bestaan – en om de parochie in landelijke gebied te herwaarderen. In alle Europese landen is er vraag naar een andere relatie en taakverdeling tussen priesters en leken, waarbij de priester zich moet kunnen concentreren op sacrament en evangelisatie, en andere taken van beleid en coördinatie door leken worden gedragen.
De toelating tot het wijdingsambt zelf is, zoals te verwachten, de spreekwoordelijke olifant in de kamer. Het lijkt erop dat bisschoppenconferenties het onderwerp wilden vermijden, maar dat is niet gelukt. Het aartsbisdom Dublin noteert dat een substantiële meerderheid van haar parochies een grote rol voor vrouwen wenst in beleid en diensten, inclusief als diaken en priester. Ook is er een grote openheid voor de wijding van gehuwde mannen. Dat is niet anders in Vlaanderen en ook vele katholieken in Frankrijk bestempelen het verplichte celibaat als „onbegrijpelijk”. Wie meent dat er in het zuiden van Europa volstrekt andere sentimenten leven, heeft het mis. Ook het Spaanse synthesedocument vraagt om de wijding van gehuwden en „in mindere mate” van vrouwen te onderzoeken.
Hoe nu verder? Het Franse katholieke blad La Vie sprak van de „kwadratuur van de cirkel”. Enerzijds mag het volk Gods zijn afkeer uitdrukken van het klerikalisme en het verlangen naar een nieuw soort Kerk verwoorden, anderzijds is het aan een monarchaal-bisschoppelijk systeem om daar een antwoord op te bieden. Toch kan men niet aan de indruk ontsnappen dat de Geest wel degelijk aan het werk is.

Reageren op dit artikel? Dat kan op www.kerkenleven.be