Twee emeriti pausen denkbaar?

Speculaties over een mogelijk aftreden van paus Franciscus steken weer de kop op

Speculaties over een mogelijks aftreden van paus Franciscus steken sinds enige tijd de kop op. Niet enkel hebben die te maken met het feit dat de paus door heup- en knieproblemen de laatste tijd met een wandelstok of in een rolstoel verschijnt in het openbaar, maar ook met uitspraken die hij doet en met zijn agenda. Zo staat op 28 augustus een bezoek gepland aan het Italiaanse L’Aquila, de plaats waar de heilige paus Celestinus V, die in 1294 aftrad, begraven ligt. Bij dat graf liet ook Benedictus XVI vier jaar voor zijn aftreden in 2013 zijn pauselijk pallium achter. Bovendien gaat aan het bezoek aan L’Aquila een creatie van een reeks nieuwe kardinalen vooraf en volgt meteen na het bezoek een vergadering met het college van kardinalen.
In een aantal recente interviews sprak paus Franciscus zelf over de mogelijkheid af te treden. Hoewel hij uitdrukkelijk zei dat hij er niet aan dacht dat binnenkort ook te doen, gaf hij tegelijk aan dat door het aftreden van zijn voorganger de weg daarnaartoe openligt. Hij ziet er kennelijk ook geen graten in. „In alle eerlijkheid, dat is geen catastrofe. Het is mogelijk van paus te veranderen, het is mogelijk te veranderen, er is geen probleem”, klonk het op de terugweg van zijn recente boetereis naar Canada.
Een aftreden van Franciscus zou bovendien leiden tot een situatie waarin er naast de nieuwe paus nog twee emeriti pausen zijn. Is de Kerk daar klaar voor? Sommigen, onder wie de Italiaanse journalist Massimo Franco, menen dat het loutere bestaan van een emeritus paus de verdeeldheid in de Kerk blijft voeden, omdat wie misnoegd zijn over de regerende paus zich symbolisch vastklampen aan de emeritus paus. Indien die these klopt, zou de geschetste situatie dan leiden tot nog meer verdeeldheid in de wereldkerk?
De Amerikaanse journalist John Allen Jr. van Crux Now heeft echter zo zijn bedenkingen bij Franco’s these. „Zou er werkelijk minder verdeeldheid zijn zonder emeritus paus Benedictus XVI”, vroeg [node:field_streamers:0] hij zich in mei af in zijn podcast Last Week in the Church. „Zouden misnoegden geen andere symbolen en figuren vinden om zich aan vast te klampen wanneer die in zijn ambt was gestorven?”
Emmanuel Van Lierde, afscheidnemend hoofdredacteur van het christelijke opinieweekblad Tertio en Vaticaankenner, verwacht alvast niet dat paus Franciscus zal aftreden vóór zijn voorganger komt te overlijden. „Tenzij hij door gezondheidsredenen niet anders kan. Het zou toch een merkwaardige situatie zijn mochten er plotseling drie mannen ‘in het wit’ zijn. Een aftreden van paus Franciscus zou in die context ook weer kunnen leiden tot enige polarisering met het oog op het conclaaf dat zijn opvolger zal kiezen. Ik vermoed dat dat een reden is waarom hij het niet meteen zal doen, al is het natuurlijk wel waarschijnlijk dat de volgende paus in de lijn van de huidige zal liggen.”
Hoe dan ook zou het volgens Van Lierde zinvol zijn dat het concept van een emeritus paus wat duidelijker zou worden afgelijnd. „Zo gaf paus Franciscus zelf aan dat hij in dat geval liever emeritus bisschop van Rome zou heten dan emeritus paus”, zegt hij. „Misschien zou kardinaalskledij voor de emeritus ook beter zijn dan de witte pauskledij. In elk geval kan een emeritus die zich op de achtergrond houdt wel ook een steun zijn voor de regerende paus.”
Vorig jaar nam een groep kerkjuristen uit diverse landen, geleid door de Italiaan Geraldina Boni, het initiatief tot een onderzoeksgroep die zich buigt over twee lacunes in het kerkelijke recht, waaronder precies het kerkrechtelijke statuut van een emeritus paus. Intussen kwam die Gruppo di ricerca op haar website met voorstellen voor de dag. Aan Catholic News Service verklaarde Boni dat het bezoek aan L’Aquila voor paus Franciscus alvast een uitstekende gelegenheid biedt, wegens „de duidelijke symboliek” ervan, om de leemtes in te vullen die volgens haar zitten in het wettelijke kader voor het aftreden van een paus.

Reageren op dit artikel? Dat kan op www.kerkenleven.be