9 krachtlijnen in het denken van paus Franciscus over klimaat
Paus Franciscus zette zijn ideeën over het klimaat uiteen in de encyclieken Laudato Si’ en Fratelli Tutti. Hij herhaalde ze in de exhortatie over Amazonië, in talrijke homilies, interviews en toespraken, en liet ze volgen door actie met onder meer een Laudato Si’-beweging, een Actieplatform, symbolische bezoeken, interreligieuze oproepen en gebedsacties.
#1 Ongelijkheid en klimaat samen aanpakken
De bedreigingen die voortvloeien uit ongelijkheid en de vernietiging van het milieu zijn met elkaar verbonden en moeten dus samen aangepakt worden.
#2 De gezondheid van de Aarde is ieders verantwoordelijkheid
De natuur beschermen doe je niet enkel uit vrees voor klimaatopwarming. Het is een deugd op zich en een plicht voor christenen. De zorg voor de schepping is de basis voor ontwikkeling en vrede in de wereld. Iedereen heeft er een rol in te spelen en zelfs de kleinste bijdrage telt.
#3 Dieperliggende motivatie ligt in verbondenheid
De aanpak van de milieuproblematiek mag zich niet beperken tot economische, wetenschappelijke of technische oplossingen. We moeten onze omgang met de natuur radicaal veranderen, en dat veronderstelt een dieperliggende motivatie. Die komt voort uit verbondenheid met de naaste (in het bijzonder de arme), met de kosmos en met de Schepper.
#4 Algemeen belang als belangrijkste waarde
In het hart van deze integrale ecologie staat de oproep tot dialoog en een nieuwe solidariteit, waarin welzijn - en niet winst - de belangrijkste waarde is in de zoektocht naar het algemeen belang.
#5 Bekering tot relationele rechtvaardigheid
Eerbied voor de natuur heeft dus te maken met het besef dat we er als mens niet zomaar boven staan, maar er deel van uitmaken. Dat alles verbonden is met elkaar. Die diepe verbondenheid met andere mensen en met de kosmos komt samen in de verbondenheid met de Schepper.
Vanuit die 3-voudige relatie stelt paus Franciscus voor om het engagement van de mensheid voor de planeet te verankeren. Voor een echt engagement is radicale verandering nodig. Noem het bekering. Niet per se tot het christendom, maar wel tot relationele rechtvaardigheid. De paus spreekt in die zin van een integrale ecologische bekering.
#6 Kijk door de ogen van wie uitgesloten is
Neem even afstand van je drukke agenda en ga staan aan de kant van wie uitgesloten wordt. In de periferie van de samenleving zie je veel beter wat er aan de hand is in het centrum.
Kijk bijvoorbeeld door de ogen van jongeren, die een zieke aarde erven. Zij zien de klimaatproblematiek veel scherper en zullen ook de gevolgen van de vervuiling moeten dragen. Of kijk door de ogen van een klimaatvluchteling. Als we elkaar opnieuw ontdekken als broers en zussen in één mensenfamilie met één gemeenschappelijk huis, weten we wat ons te doen staat.
#7 Niet lokaal versus globaal, maar én
Eerbied voor de eigenheid van elke persoon en elk volk is een voorwaarde voor openheid op de grote wereld. Het lokale kan niet zonder het globale en andersom. Het respect voor culturele diversiteit kwam ook sterk aan bod in de bisschoppensynode over de Amazone en de bijbehorende exhortatie Querida Amazonia (Geliefd Amazonië).
#8 Een andere politiek is nodig
Universele broederlijkheid en sociale vrede kunnen niet bestaan zonder een gezonde politiek, die het algemeen belang, menselijke waardigheid en sociale rechtvaardigheid voorop stelt. Het vertrekpunt van zo’n politiek is: dialoog.
#9 Religies ten dienste van broederlijkheid
Ook religies moeten de dialoog met elkaar beoefenen en kunnen op die manier God binnenbrengen in de samenleving. Geweld mag geen plaatshebben in de godsdiensten. Ze hebben gemeenschappelijke waarden en kunnen samen op weg gaan naar vrede en harmonie.
Paus Franciscus en COP26
Heel even bestond de hoop dat paus Franciscus een toespraak zou houden op COP26. Dat ging niet door, maar hij zond wel een boodschap aan de deelnemers via de BBC. Het Vaticaan stuurde bovendien een delegatie onder leiding van staatssecretaris Pietro Parolin, die de vergadering ook kon toespreken in naam van de paus (lees zijn toespraak in het Engels).
De delegatie dringt aan op radicale ingrepen en maatregelen voor de bescherming van de biodiversiteit. Ze pleit daarbij ook voor financiële steun voor de armste landen die het ergste door de klimaatverandering worden getroffen.
Het Scottish Catholic International Aid Fund (SCIAF), de plaatselijke afdeling van Caritas, is prominent aanwezig. De organisatie haalde delegaties uit Malawi, Zambia, Colombia en andere landen naar Glasgow om de stem van het Zuiden te laten horen op COP26.