Elke atoom pure stilte is geredde tijd
Stilte is als sneeuw. Er is geen christelijke sneeuw, joodse of islamitische, hindoeïstische of boeddhistische. De grote stilte doet iets met onze verschillen, net zoals de sneeuw doet met de huizen van een dorp. Er valt niet meer sneeuw op het dak van de rijke dan op dat van de arme. Ook niet minder, trouwens.
Stilte in een Japans zenklooster
Toch verkenden niet alle tradities de stilte even vergaand. Ik moet u bekennen dat de film Into Great Silencevan Philip Gröning uit 2005, opgenomen in een kartuizerklooster in de Franse Alpen, mij als benedectijnermonnik op het vlak van de stilte teleurstelde. Wat een lawaai in het koor tijdens het gebed om middernacht!
Als je in een Japans zenklooster een maaltijd meemaakt, merk je het verschil. Veertien mensen eten samen en je hoort niets, absoluut niets.
Geen bestek, geen metaal, geen knarsend brood met veel kruimels op het tafelblad. Rijst in een kommetje met twee stokjes behoedzaam naar binnen gespeeld. Iedereen vermijdt dat de stokjes tikken tegen de wand van het kommetje. Mijn medebroeder Bernard-Joseph, monnik van Orval, kreeg zelfs een opmerking van zijn gebuur, onze tuchtmeester. Zijn kauwende kaken maakten te veel lawaai. Daar moest hij mee ophouden. Luister naar hen tijdens de maaltijd, en je hoort niets. Dat Niets is alles.
Ooit moest ik met borstel en blik de tatami’s van het theepaviljoen schoonborstelen. Aan het eind stelde ik vast dat er Niets in mijn blik terecht was gekomen. Absoluut Niets.
Het effect was verrukking. Wat een contrast met wat er gebeurt als ik mijn kamer schoonborstel! Hoeveel katjes en konijntjes komen er dan niet terecht in het blikje?
De weldaad van een kloostergang
Het Oosten toonde me een stilte die het Westen me in bijna veertig jaar monastiek leven nooit had geleerd. Toch kreeg ik hier de nodige voorzetten. Zo is de kloostergang een weldaad op zich. De grote vierkante gang rond de binnentuin. Daar gebeurt niets. Energie Nul. Noodzakelijk voor de herschikking van je innerlijk. Een wiel van stilte in het hart van het klooster. Zalig wie zo’n stille zone in het hart draagt.
De grote stilte
En dan is er de nacht. Geen gesprek meer na de completen, het laatste gebed van de dag. Dat noemt men ‘de grote stilte’. Telefoons, vergaderingen, gezellig napraten in de late avond, tv- of computerschermen zijn een ramp voor de cultuur van de grote stilte.
En dan vroeg opstaan. Luisteren. In de lente het ontwaken van de natuur meemaken: licht en vogelgezang. Wie is eerst?
Ik zing het morgenrood wakker, zo bidt de psalmist heel bewust.
Steeds de dageraad net iets voor zijn, zegt Hiëronymus, en dan het licht in alle stilte ontwaren, zien en horen ontwaken.
Een schat van 25 eeuwen
Een meester in een boeddhistisch klooster begon ooit een les met onze tradities te eren. Wat jullie gewoon zijn te doen, blijf dat doen. Het zijn terechte en eervolle wegen om te komen tot verlichting en vrijheid. Daarop volgde een wijze raad:
Wij kregen onze stilte-beoefening langs Korea en China van India. Na 25 eeuwen komt die schat nu tot u. Doe ermee wat u kunt.
Daarna legde hij ons uit hoe hij de stille meditatie beoefende: Eerst neem ik mijn omgeving waar, met al mijn zintuigen. Daarna probeer ik mij daarvan weg te trekken, en kom ik in mijn zelfbewustzijn. Als dat lukt, probeer ik mij eruit te ontheffen. Om uit te monden in het Grote Bewustzijn. Noem het goddelijk, als je dat wil. In dat bewustzijn probeer ik dan te verwijlen, 24 uur op 24.
Naarmate hij ons dit uitlegde, gaf hij ons ook toegang tot elk van die etappes. Hij reikte het ons zo aan, dat we erin mochten delen. Een buitengewoon geschenk.
Ieder atoom authentieke stilte redt je hele doen. Met wie je die stilte ook samen beleeft, ze redt je onderlinge relatie.
Red de tijd
En dan komt de dag waarop je ontdekt dat elke atoom pure stilte, geredde tijd is. Het begrip tijd verliezen kennen we allemaal best. Maar tijd redden door absoluut stil te zijn, onbeweeglijk en zonder enig gepieker, dat verandert je hele houding.
Stilte is het volmaakte gebed.
Broeder Benoît Standaert, benedictijn