Jean Goss, een leven in dienst van #liefdevolverzet

Radicaal samen #LIefdevolverzet,dat is het thema voor de Vredesweek (21 september tot 3 oktober). Niet toevallig, want velen voelen aan dat er verzet nodig is tegen tendensen die ontmenselijken. We zien ook almaar beter in dat verzet, dat niet door liefde gedreven is, vaak alleen maar meer ontmenselijking toevoegt.

Verzet door liefde gedreven, daarvan was Jean Goss (1912-1991) een absolute militant. De Fransman was radicaal in zijn engagement, sprak als een vulkaan, en had de waarheid op de tong.

Goss verstond de kunst om de waarheid in liefde te spreken, zijn toehoorder nooit te vernederen, en vaak van binnenuit om te vormen.

Jean Goss en wat hem overkwam in 1940

1940. Jean Goss is 28 en onderofficier. Zijn regiment moet de opmars van het Duitse leger vertragen. Dagenlang vecht hij verbeten en doodt zoveel mogelijk vijandige soldaten. Maar de slachtoffers laten hem niet onberoerd.

Totaal onverwacht krijgt hij een mystieke ervaring, waarover hij later schrijft: Ik werd plots wakker en leek buiten mezelf: met een immense kracht braken vrede en liefde bij mij door. Ik was zo gelukkig dat ik het wilde uitschreeuwen van vreugde. Ik was vol vertrouwen, zekerheid en vrede, totaal onbegrijpelijk gezien de situatie. Een immense liefde voor de mensen om me heen stroomde door mijn ziel: ik hield van hen!

En dan bedoelt hij niet alleen zijn strijdmakkers, maar ook de vijand.

Eén zin uit het evangelie blijft nagalmen: ‘Leer hen elkaar liefhebben zoals Ik hen liefheb!’

Tijdens zijn krijgsgevangenschap diepte Jean deze ervaring uit. Daarover zegt hij in een interview:

De immense vreugde kreeg een menselijke gestalte: Jezus Christus. En een speciale naam: Liefde.

Voor Jean was deze ervaring een diepe bekering, die hij niet kon uitleggen, al vroeg men het duizend keer. In welke taal zou ik dat moeten doen? Een taal van vuur! Een taal van vreugde! Een taal van liefde! Een taal waarin je niets hoort en toch alles kunt waarnemen…

Zijn missie: actieve geweldloosheid

Nooit zal Jean Goss de opdracht die hij in deze ervaring gewaar werd, vergeten of verloochenen. Als krijgsgevangene maakt hij er meteen werk van. Tegen zijn makkers zegt hij: Laat het me weten als je vindt dat ik tekortschiet in liefde. Vraag me dan: ‘Jean, is dat je liefde?’ Ze zullen hem er meermaals op wijzen. Dat hielp me om vooruit te gaan.

Na de oorlog vestigt Jean zich in de rand van Parijs. Hij deelt alles uit wat hij bezit, tot wanhoop van zijn moeder. Toch gaat hij het meer structureel aanpakken, onder meer via de syndicale beweging.

Armoede, onrecht, opstand en repressie blijken met elkaar verweven. Jean beseft dat hij een strijd moet kiezen die de spiraal van geweld doorbreekt.

Overal op zoek naar medestanders, ontmoet hij zijn latere echtgenote Hildegard Mayr, die werkt bij IFOR, een internationale beweging voor verzoening. Onder meer samen met haar diept hij Jezus’ vredesboodschap intellectueel uit en vertaalt ze naar concrete actie.

Naar alle uithoeken van de aarde

Het duo Jean en Hildegard Goss-Mayr vult elkaar op een wonderlijke manier aan. Hij is een boom van een kerel, die niet bang is voor de confrontatie en velen kan enthousiasmeren. Zij is klein van stuk, intellectueel en lijmt met haar zachte karakter de brokken die haar man soms maakt.

Tegen de achtergrond van toenemende bewapening en Koude Oorlog werken Jean en Hildegard vanuit IFOR aan verzoening tussen Oost en West. In 1962 richten ze een vredeslobby op bij het Tweede Vaticaans Concilie. De theorie van de rechtvaardige oorlog is hen een doorn in het oog. Ze werken mee aan voorstellen die opgenomen werden in het conciliedocument Gaudium et Spes en effenen het pad voor belangrijke vredesinitiatieven van latere pausen.

Ondertussen geven ze vorming over geweldloosheid in landen die getroffen zijn door oorlog of geweld: Noord-Ierland, de Balkan, Zuid-Afrika, Libanon, Salvador. Vanaf 1980 trekken ze naar Azië: de Filippijnen, Thailand, Bangladesh, Hong Kong.

Ze overtuigen mensenrechtenactivisten én politici om niet te kiezen voor een strijd die levens kost, maar een strijd die mensen doet groeien.

In 1993 geeft Hildegard nog een vormingssessie van een week in Rwanda. De genocide die kort daarna plaatsvindt, dooft haar geloof in de actieve geweldloosheid niet. Hildegard zegt daarover:

Onze weg is niet naïef, wel geduldig. Er zijn ontgoochelingen, ja. Jezus’ vredesboodschap vraagt geloof en doorzetting.

Bekijk het filmpje waarin je Jean Goss zelf aan het woord hoort. (Tekst gaat door onder het filmpje.)

Ter reflectie bij de Vredesweek

Jezus ging tot op het kruis om de Weg te tonen. Jean en Hildegard Goss-Mayr gaan een heel eind mee in dat radicale getuigenis van liefdevol verzet tegen onrecht.

• Wat doet het getuigenis van Jean en Hildegard Goss-Mayr met mij?
• Vind ik hun actie eerder naïef of net heel relevant? En wat dan te zeggen van het getuigenis van Jezus Christus zelf?
• Welke kleine concrete stappen kan ik doen om een onrechtvaardige situatie in mijn omgeving constructief aan te pakken?
• Liefde redt. Wat betekent dit voor mij?

Meer weten

Jo Hanssens, Jean Goss. Mysticus en militant van de geweldloosheid, 2012, Halewijn/Pax Christi, Antwerpen. Het boek is enkel nog verkrijgbaar bij Pax Christi.