4 indrukwekkende voorbeelden van artistiek activisme

Er zijn problemen genoeg waarover kunstenaars zich druk kunnen maken: financiële crisis, globalisering, migratie, ongelijkheid, terrorisme, biotechnologie, internet- en mediagebruik, oorlogen… Maar ze hebben het niet gemakkelijk om gehoord te worden in een cultuur die mensen bombardeert met imponerende beelden.

Daarom zoeken geëngageerde kunstenaars naar nieuwe manieren om hun kritische stem te laten horen. ‘Artivism’ heet die kunsttak in het Engels: ARTistiek + actIVISMe.

Ontdek 4 indrukwekkende voorbeelden.

#1 Centrum voor Politieke Schoonheid organiseert overheidscampagne

Wat als de Duitse regering 55.000 kinderen uit Syrië zou overvliegen naar pleeggezinnen in Duitsland?

Dat vroeg het kunstenaarscollectief Zentrum für Politische Schönheit zich af. De kunstenaars lieten zich inspireren door een soortgelijk plan van de Britse regering voor Joodse kinderen in 1938.

In 2014 organiseerde het collectief een overheidscampagne om pleegouders te vinden. Alsof die van de Duitse minister voor familiale aangelegenheden zelf uitging. Het was dan ook een hyperrealistische campagne met alles erop en eraan: een persconferentie met heuse woordvoerder (een actrice), een promofilm op tv, advertenties in de krant, folders, een website, een callcenter en aanmeldingsformulieren voor kandidaat pleegouders. Tijdens de eerste week meldden 800 gezinnen zich aan.

Bekijk de promofilm van Kindertransporthilfe des Bundes (Duits zonder ondertitels).

#2 Vergeten kinderen gedenken met Ai Weiwei

‘De eerste burgerrechtenactie in China’, noemt hij het.

De Chinese dissidente kunstenaar Ai Weiwei verzamelde samen met 300 vrijwilligers de namen en gegevens van meer dan 5.000 kinderen die omkwamen tijdens de Sichuan-aardbeving in 2008. De Chinese overheid wilde deze kinderen liever doodzwijgen. Want het dodental onder kinderen liep zo hoog op omdat de funderingen van enkele scholen niet voldeden. Het gevolg van corrupte overheidsaanbestedingen.

De kunstenaar vroeg mensen op een website om een audio-opname te maken van één van de namen op de dodenlijst. Alle 5.000 namen voorlezen, duurt 3 uur en 41 minuten.

‘Een naam is de eerste en laatste drager van individuele rechten, een vast onderdeel in een alsmaar veranderende wereld.’ Ai Weiwei

#3 Koop het DNA van een kunstenaar

We kunnen tegenwoordig de genetische code van levende wezens omzetten in data. En data is het nieuwe goud, wordt gezegd.

Maar wie is eigenaar van de genetische code van mensen en andere levende wezens?

Wie bezit het auteursrecht? Kan je DNA kopen, patenteren, publiceren, kopiëren? Is het een product dat je kan verpatsen? Wat met de privacy van je verwanten die een deel van je genetische code delen?

Digitale kunstenaar Jeroen van Loon liet zijn DNA analyseren en bood de gegevens te koop aan op internet. Aan de hoogste bieder. De 380 GB aan data passen ruim op de harde schijf van je computer. Iets voor jou? Jammer, maar je kon maar bieden tot eind september 2016. Verbeke Foundation bood het meest: 1.100 euro.

#4 Proef een smogschuimpje of gemuteerde bar­be­cue­saus

De voedingsindustrie gaat hoe langer hoe verder in het manipuleren van ons eten. Meestal zijn we ons daar nauwelijks van bewust.

Willen we wel weten wat we eten?

In het Center for Genomic Gastronomy experimenteren kunstenaars en designers met extreme en controversiële gerechten. Om te onderzoeken wat dat met ons doet.

Zou je een schuimpje eten dat voor 90 % uit lucht bestaat, wetende dat de lucht vervuild is met smog? Het centrum schotelt je zelfs verschillende smaken voor: jaren-50-smog uit Los Angeles, klassieke Londense erwtensoepsmog of smog uit Atlanta met extra bio-emissies.

Of wat dacht je van de bar­be­cue­saus ‘Cobalt 60’? Met genetisch gemanipuleerde ingrediënten die geteeld zijn door gewassen radioactief te bestralen. Geen fan? Die ingrediënten liggen nochtans gewoon in de supermarkt: pompelmoezen, gerst, munt, rijst en soja.

Slim hoe kunstenaars ons gevoel van weerzin inzetten als morele wekker.

Proef van enkele bizarre culinaire creaties in het filmpje (Engels zonder ondertitels).

Meer weten

• Zentrum für Politische Schönheit (Duits, Engels)
• Ai Weiwei (Engels)
• Cellout.me van Jeroen van Loon (Engels)
• Center for Genomic Gastronomy (Engels)
• Jasper Delbecke. Subversief mediagebruik in hedendaagse activistische kunst. Documenta, 2016, 34, 1, p.28-48.