Bijbel van A tot Z ~ Juk

Juk is een woord dat in ons taalgebruik zo goed als verdwenen is. Vroeger was het nochtans een heel gewoon begrip: ploegende runderen werd een juk opgelegd, zodat ze rechte voren in de aarde zouden trekken. Of de melkvrouw droeg een juk op haar schouders om twee emmers tegelijk te kunnen dragen, zoals je ziet op de foto rechts.

In de Bijbel komt het woord juk regelmatig voor, zoals in de volgende tekst uit het boek Leviticus, hoofdstuk 26 (vers 13):

• Ik ben de heer, jullie God, die jullie uit ​Egypte​ heeft geleid om je uit de slavernij te bevrijden. Ik heb het ​juk​ gebroken waaronder je gebukt ging, zodat je weer met opgeheven hoofd kunt rondlopen.

Hier is het de grootmacht Egypte die het geknechte volk van de Hebreeën een juk oplegt, het juk van de slavenarbeid. God breekt het juk, zodat slaven weer vrije mensen kunnen worden.

Maar een juk kan ook in positieve zin gebruikt worden, bijvoorbeeld wanneer Jezus zijn leerlingen het volgende voorhoudt (Matteüs hoofdstuk 11, verzen 28-29):

• Kom naar mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, dan zal ik jullie rust geven. Neem mijn juk op je en leer van mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart. Dan zullen jullie werkelijk rust vinden, want mijn juk is zacht en mijn last is licht.

Paradoxale vrijheid van het juk

Wanneer je een juk op je neemt, wordt je vrijheid in zekere zin beperkt: je krijgt immers iets te dragen.

Met een juk kun je maar beter een rechte weg bewandelen dan een kromme of hobbelige weg.

Het verschil ligt echter hierin, dat je het juk van Jezus vrijwillig op je neemt, niet omdat iemand anders het je oplegt. Dat juk is Jezus’ wijze van leven, zijn voorkeur voor de armen en ontheemden. Het is zijn streven om niet de eigen wil te volgen, maar te luisteren naar de wil van anderen, en van de Ander.

De beperking van het juk komt tot uitdrukking in Jezus’ motto: zijn leven verliezen. Maar de paradox is nu juist, dat wie zijn leven verliest, het zal winnen.

Dat is ook wat we Jezus horen zeggen in het hierboven aangehaalde citaat uit Matteüs: Mijn juk is zacht en mijn last is licht. Het juk van Jezus is helemaal niet moeilijk om te dragen.

Het is veel moeilijker om de lasten te moeten dragen van een leven waarin het ik het centrum van de wereld wil zijn en alles voor zich opeist.

Dat het juk van Jezus niet zwaar is, komt omdat al wie zijn juk op zich neemt, de weg gaat van de zachtmoedigheid en de nederigheid van hart. Ook dat zijn woorden die we vandaag niet al te vaak meer horen.

Nederigheid van hart heeft niets te maken met onderworpenheid of kruiperigheid, maar met een innerlijke gesteltenis van zelfkennis en een hoge inschatting van de ander.

Beeld uit Joodse leefwereld van Jezus

Het beeld van een juk dragen  heeft Jezus ontleend aan zijn Joodse leefwereld, waar een soortgelijke uitdrukking de ronde deed: de vrome Jood werd opgeroepen om het juk van de Tora  op zich te nemen. Ook hier geldt: wie de Tora op zich neemt, engageert zich om bepaalde verboden (grenzen) en geboden (uitdagingen) op zich te nemen. Dat lijkt op een inperking van de vrijheid. Maar deze geboden en verboden zijn juist een weg naar de vrijheid, naar een goed leven in een goed land, een land van melk en honing.

Jezus zelf is een icoon van de Tora: hij is een en al vrijheid.

Maar wel een vrijheid die zich bindt en die zich binden laat. Het juk dat Jezus zelf droeg werd een kruis, en inderdaad: dit kruis leidde niet naar de dood, of beter: het leidde door de dood heen naar opstanding, naar een totaal nieuwe manier van leven. Het leven van een opnieuw geborene.

Welk woord of begrip uit de Bijbel wil jij laten uitleggen door Jean Bastiaens? Schrijf een reactie hieronder of stuur een mail naar de redactie.