Bijbel van A tot Z ~ de Naam

Heb je wel eens nagedacht over de bede Uw Naam worde geheiligd? Ze staat in het Onzevader, dat we waarschijnlijk al dikwijls gebeden hebben. Maar wat betekent ze eigenlijk? Wat wordt met de Naam bedoeld?

Het is Jezus zelf die ons zo leert bidden. In het gebed spreken we niet Jezus aan, maar zijn Vader: God. Maar wie is God? De Bijbel laat uitdrukkelijk verstaan: niemand heeft ooit God gezien. Meer nog: niemand kan God zien, want wie God ziet die zal sterven. Zoals een mens niet rechtstreeks in de zon kan kijken, zo kan hij/zij ook niet naar God kijken.

Het bestaan van God is een geheim waar we niet zomaar beslag op kunnen leggen.

We gebruiken wel allerlei beelden voor God, maar geen enkel beeld kan God vangen. We kunnen God proberen te begrijpen – als Schepper, als Vader, als de Barmhartige – maar we kunnen God niet grijpen. De profeet Jesaja zegt het op deze manier:

• Mijn plannen zijn niet jullie plannen,
  en jullie wegen zijn niet mijn wegen – ​spreekt JHWH.
  Want zo hoog als de hemel is boven de aarde,
  zo ver gaan mijn wegen jullie wegen te boven,
  en mijn plannen jullie plannen. (Jesaja 55,8-9)

Een mens kan niet te snel zeggen dat hij weet wat God van ons vraagt, want onze menselijke plannen en redeneringen blijken vaak al te menselijk te zijn, vatbaar voor vergissingen of (verborgen) eigen belangen. God is altijd groter dan wat wij van hem denken.

Joods denken over God

De Joodse traditie laat dan ook verstaan: we kunnen niet allereerst over God denken, met het verstand alleen. Eerst moeten we ons hart voor Hem/Haar openstellen. Het hart is immers de zetel van de wijsheid, het hart is de plaats waar de zuivere intuïtie woont, waar denken en willen samenvloeien.

Pas als we ons hart hebben geopend voor het mysterie van Gods aanwezigheid in de wereld en in ons leven, kunnen we Hem/Haar ook zoeken met ons verstand – want ook dat is nodig.

Wanneer we God alleen met ons hoofd zoeken, en niet ook met ons hart, zullen we Hem/Haar nooit vinden.

Mozes vraagt naar Gods naam

Op een goede dag is Mozes op weg met de kudde van zijn schoonvader en komt hij bij de heilige berg. Daar ziet hij een doornstruik in brand staan, zonder dat ze wordt verteerd. Wat blijkt? Die struik is een beeld voor de wijze waarop God zich kenbaar maakt: God is er, als een vuur, maar wat Hij/Zij met vuur aanraakt, wordt er niet door vernietigd.

God laat zich zien en voelen zonder te kwetsen, zonder te dwingen, zonder te veroordelen.

Uit het midden van die brandende doornstruik hoort Mozes een stem die hem een opdracht geeft: Ga op weg naar Egypte en naar de machtige farao, want jij moet mijn volk bevrijden uit de slavernij.(Exodus 3,10) Mozes is allerminst opgezet met deze opdracht. Maar God laat weten: Ik ga met je mee!

Alles goed en wel zegt Mozes, maar als ik bij mijn volk kom, zullen ze uw naam willen weten. Wat moet ik hun zeggen?

En dan maakt God zijn naam bekend aan Mozes: Zeg maar ‘Ik ben de God van Abraham, van Isaak en van Jakob’. Kortom: deze God heeft al geschiedenis gemaakt met de voorouders en onder hen zijn bevrijdende kracht getoond.

Maar zo’n omschrijving kun je moeilijk een naam noemen! En dan zegt God: Mijn naam is ik-zal-er-zijn. Vervolgens zegt God tegen Mozes dat hij de Hebreeën moet laten weten: Jhwh heeft mij gestuurd!

Vier onuitspreekbare letters

Hoe vreemd! Ik-zal-er-zijn is alles behalve een gewone naam. En de vier letters jhwh kun je ook geen naam noemen, want zonder klinkers kun je die letters niet eens uitspreken!

Sindsdien noemt de Joodse traditie, waarin ook Jezus staat, de vier onuitspreekbare letters (het zogenaamde tetragrammaton) de Naam. Deze naam van God is onuitspreekbaar, maar wordt verbonden met een woordstam voor ‘zijn’.

Dat ‘zijn’ van God is geen abstract, eeuwig en onbeweeglijk ‘zijn’, nee: het is een ‘er zijn’, een ‘aanwezig zijn’: ik-zal-er-zijn.

Maar de wezenlijke naam van God blijft onuitspreekbaar: vier letters die verwijzen naar de Onnoembare, en die vier letters worden daarom ‘de Naam’ (met hoofdletter) genoemd.

Uw naam worde geheiligd

God blijft het geheim van ons leven, een geheim dat we nooit ten volle zullen kunnen doorgronden. Hij is onze voorhoede en onze achterhoede, maar wij zullen Hem/Haar nooit zien. Deze God is niet statisch, kun je niet afbeelden en in een processie ronddragen. Deze God is dynamisch. Om het een beetje op de spits te drijven: deze God is niet, Hij gebeurt!

Wie de Naam van God heiligt, die zorgt ervoor dat er in het leven altijd ruimte is voor het onbekende, voor het vreemde, voor wat nog niet geweten is.

Wie de Naam van God heiligt, geeft God een plaats in zijn/haar leven zonder God op te eisen (God with us!), zonder beslag op Hem/Haar te leggen.

En Jezus leert het ons in het Onzevader: Heilig die Naam van God in je leven zoals het is. Geef ruimte aan mensen en geef ruimte aan God om telkens weer op weg te gaan, om telkens weer je vastgeroeste gedachten en gefixeerde beelden achter je te laten.

Want God is oneindig vrij!
 

Welk woord of begrip uit de Bijbel wil jij laten uitleggen door Jean Bastiaens? Schrijf een reactie hieronder of stuur een mail naar de redactie.