Bisschoppen aan het woord in de onderzoekscommissie misbruik

Vanochtend werden bisschop Patrick Hoogmartens van Hasselt en bisschop emeritus Luc Van Looy van Gent ontvangen door de commissieleden. Na hun getuigenis over hoe zij als bisschop omgaan of omgingen met gevallen van seksueel misbruik en preventie, werden ze nog twee uur lang ondervraagd door de commissieleden. Daar kwam geen nieuwe informatie uit voort. De commissieleden bleven zich wel storen aan feiten uit het verleden en de ontoereikende aanpak van de Kerk destijds. Ze blijven betwijfelen dat er vandaag nultolerantie heerst, maar konden geen bewijzen vinden voor het tegendeel.

Meer antwoorden

‘We hebben meer antwoorden gekregen dan zoveel jaren geleden’, besloot commissievoorzitter Sophie De Wit. Opnieuw kwam als voornaamste punt ter sprake dat erkenning en een financiële tegemoetkoming niet volstaan voor de slachtoffers, maar dat er gezocht moet worden naar vergoedingen voor psychologische zorg. De bisschoppen zijn bereid daar mee naar te zoeken. Hoogmartens merkte op dat deze zorg ook een morele, spirituele en sociale dimensie moet krijgen.

Actief samenwerken

Na de middag kwamen aartsbisschop Luc Terlinden, bisschoppen Guy Harpigny en Johan Bonny, secretaris-generaal van de Bisschoppenconferentie Bruno Spriet en Franstalig woordvoerder van de conferentie Tommy Scholtes aan het woord. Zij benadrukten als vertegenwoordigers van de katholieke Kerk in België eerst en vooral dat seksueel misbruik in strijd is met alles waarvoor de Kerk wil staan. ‘De Kerk had moeten opkomen voor de slachtoffers en had elk misbruik met alle mogelijke middelen moeten bestrijden’, erkenden ze.

Aartsbisschop Terlinden gaf duiding bij de zaak-Vangheluwe: ‘Zijn kerkelijk dossier bevindt zich in Rome. Alleen de Heilige Stoel is bevoegd voor laïcisering en de Belgische bisschoppen hebben daar in de voorbije jaren meermaals om gevraagd. Ze hebben begin dit jaar het dossier opnieuw naar Rome gestuurd en ze hopen, samen met de slachtoffers en hun families, op een doorbraak. Zeker voor het bezoek van de paus aan België dit najaar.’

Bisschop Bonny kwam als eerste aan bod en herhaalde het engagement van de Kerk: ‘Wij herhalen dat wij willen meewerken aan een plan om deze professionele therapeutische ondersteuning verder uit te bouwen en financieel toegankelijker te maken voor alle slachtoffers van seksueel misbruik, wanneer of door wie het misbruik ook mag hebben plaatsgevonden.’

Hij legde tot slot aan De Kamer een aantal overwegingen voor.

1. De bisschoppen willen nog actiever samenwerken met instellingen of organisaties die beschikken over de professionele competentie om wetenschappelijk onderzoek te verrichten, slachtoffers deskundig te ondersteunen, daders adequaat te begeleiden en specifieke therapeuten of maatschappelijk werkers op te leiden of te begeleiden. Zo’n samenwerkingsverband zou ook ter beschikking kunnen staan van al wie op hun diensten een beroep wil doen, ongeacht waar of door wie het misbruik gebeurde.
2. Elk gesprek over misbruik in een pastorale relatie gaat gepaard met stevige kritiek op de Kerk. De katholieke Kerk heeft nood aan interne vernieuwing en hervorming. De Belgische bisschoppen engageren zich ten volle om daaraan mee te werken.
3. Zowel het professionele kader als de vele vrijwilligers in de Kerk moeten blijvend de passende opleiding en navorming krijgen ter preventie van seksueel misbruik of grensoverschrijdend gedrag. Belangrijk daarbij is ook dat alle kerkelijke verantwoordelijken de regels en procedures nauwgezet opvolgen en toepassen.
4. De kerkelijke overheid moet prioritair inzetten op een professionele en vlot bereikbare pastorale ondersteuning van mensen die ooit slachtoffer waren van seksueel misbruik, of dat misbruik nu in de pastoraal of buiten de pastoraal gebeurde. De bisschoppen willen een aantal pastores geheel of gedeeltelijke heroriënteren naar de pastorale bijstand van slachtoffers van misbruik.
5. De Kerk in ons land heeft niet enkel excuses aan slachtoffers aangeboden, ze heeft de voorbije 12 jaar een systematisch beleid uitgewerkt om historische slachtoffers van misbruik te erkennen en de kans op nieuw misbruik zoveel mogelijk te beperken en zo kordaat mogelijk aan te pakken. Samen met de overheden van ons land wil ze zich blijven inzetten voor de beste aanpak om alle slachtoffers van misbruik erkenning, heling en herstel te bieden.

Centraal meldpunt

Ook nu waren er veel vragen van de commissieleden. Stefaan Van Hecke (Groen!) hekelde de veronderstelde bereidheid van de bisschoppen om mee te werken aan een financieel plan voor therapeutische ondersteuning enkel indien andere sectoren van de samenleving dit ook doen. Hij schertste daarbij over het vaak aangehaalde voortschrijdende inzicht van de Kerk. Bonny wond zich op: ‘Als dit parlement een geloofwaardige partner wil blijven voor ons – en dat hopen we – dan moet ze ook eens onderzoeken waar ze zelf tekortgeschoten is in de opvolging van de vorige commissie.’ Sophie De Wit beloofde daarop dat die oefening nog komt.

Dan ging Bonny dieper in op de vraag zelf: ‘We pleiten voor één centraal en neutraal meldpunt voor slachtoffers uit alle sectoren, en een nieuw, onafhankelijk centrum voor arbitrage, niet alleen voor slachtoffers van misbruik in kerkelijke context, en waaraan wij willen bijdragen. Daarvoor is nieuw wetgevend werk nodig, zodat we weten waar we aan toe zijn. Het kan niet zijn dat slachtoffers van misbruik in de Kerk anders behandeld zouden worden dan andere.’ Dat de Kerk alleen wil bijdragen als andere sectoren ook bijdragen, is niet gezegd geweest door de bisschop. (Lees de volledige voorbereide tekst van de hoorzitting.)

Meer inclusieve Kerk

In zijn antwoord op een vraag over de link tussen het celibaat en misbruik wees aartsbisschop Terlinden naar de ontwerpnota van de bisschoppen voor de synode van oktober 2024. Daarin vraagt de Belgische Kerk om ook gehuwde, rijpe mannen tot priester te kunnen wijden. 'Een andere prioriteit voor ons is dat vrouwen diaken zouden kunnen worden. Zelf heb ik een vrouw aan het hoofd van het vicariaat Waals-Brabant benoemd. Er is dus een structurele verandering in de Kerk bezig, weg van het patriarchale en klerikale naar een meer inclusieve Kerk.’

Een thema dat vaak opnieuw naar boven kwam, was de structuur van de katholieke Kerk. ‘We worden vaak geassocieerd met hiërarchie, maar de Kerk is niet één’, legde bisschop Bonny uit. ‘De bisschoppenconferentie is geen regering. In problematische situaties hebben we een tekort aan operationele competenties.’ Hij vertelde dat hij en Harpigny zich soms moeten opdringen aan de andere bisdommen, orden en congregaties om informatie te bekomen.

Een idee dat naar boven kwam was een centraal register voor geestelijken, waardoor een bisschop  weet dat er geen bezwaren bestaan voor een priester van elders die zich komt aanmelden. Aartsbisschop Terlinden haalde het voorbeeld aan van Frankrijk waar elke priester over een jaarlijks te hernieuwen kaart beschikt die hem toestaat overal de sacramenten te bedienen.

Lees meer

• de volledige verklaring van de Bisschoppenconferentie van België
• een gedetailleerd overzicht van alle initiatieven, publicaties en beleidslijnen van de katholieke Kerk in de strijd tegen het seksueel misbruik van minderjarigen is online beschikbaar.