Bizarre Bijbel #2 ~ Noach bij de reuzen

Genesis 6, 1-4 ~ Noach bij de reuzen

Zo kwamen er steeds meer mensen op aarde, en zij kregen dochters. De zonen van de goden zagen hoe mooi de dochters van de mensen waren, en ze kozen uit hen de vrouwen die ze maar wilden.

Toen dacht de HEER: Mijn levensgeest mag niet voor altijd in de mens blijven, hij is immers niets dan vlees; hij mag niet langer dan 120 jaar leven. In die tijd en ook daarna nog, zolang de zonen van de goden gemeenschap hadden met de dochters van de mensen en kinderen bij hen kregen, leefden de giganten op aarde. Dat zijn de befaamde helden uit het verre verleden.

Staat er nu echt dat er reuzen bestonden in die tijd?

Hans Debel • Dat staat er echt, ja. Maar dat betekent nog niet dat de mensen die het verhaal opschreven, er ook echt in geloofden. Ik legde in de vorige aflevering al uit dat deze verhalen niet als feitelijke geschiedenis bedoeld zijn en dus ook niet zo gelezen moeten worden. De oertijd is gemythologiseerd.

• In het document Interpretatie van de Bijbel in de Kerk (1993), waarvan de toenmalige kardinaal Joseph Ratzinger het voorwoord schreef, vinden we de nodige ondersteuning voor de historisch-kritische benadering van de Bijbel: De historisch-kritische methode is de onmisbare methode voor het wetenschappelijk bestuderen van de betekenis van oude teksten. De heilige Schrift is, als ‘Woord van God in mensentaal’ in al haar delen en al haar bronnen door mensenhand geschreven. Daarom is gebruik van deze methode voor het goed verstaan van de Schrift niet alleen geoorloofd maar ook vereist.

Hoe moeten we dit verhaal over goden en hun kinderen dan lezen?

Om de Bijbel, en zeker het Oude Testament, beter te begrijpen, komt het wel van pas om een mondje Hebreeuws te kennen. In het Hebreeuws staat er voor ‘de zonen van de goden’ namelijk ook het woord nefilim, wat gevallenen betekent. Op deze passage gaat de mythe van de gevallen engelen terug.

In buitenbijbelse bronnen, vooral het boek 1 Henoch, vinden we hierover een uitgebreidere versie terug. De gevallen engelen brengen reuzen voort en die vernielen op hun beurt de aarde. Ze eten elkaar op en maken de mensen bekend met wapens, magie en overspel. Kortom, ze brengen alleen maar onheil.

In die teksten is de vloed bedoeld om de reuzen te vernietigen.

Interessant is dat de Bijbel het anders voorstelt: God besluit ertoe vanwege de slechtheid van de mensen.

De Bijbel heeft zichzelf dus gecorrigeerd?

Wie aandachtig leest, merkt gauw dat de verhalen in Genesis niet al te consistent zijn. Om maar 1 voorbeeld te geven: we lezen hier dat God besluit de mensen niet meer ouder dan 120 te laten worden. Maar Abraham is niet de enige die daar nog losjes overheen zal fietsen.

Die onregelmatigheden tonen vooral iets over de rijke wereld achter de Bijbel. De verhalen over de vloed vormen maar een fractie van wat vroeger verteld werd. Bijbelopstellers hebben een selectie gemaakt en de verhalen bewerkt.

In het verhaal van de zondvloed kozen ze er duidelijk voor om meer nadruk te leggen op de verantwoordelijkheid van de mens.

De waarde van deze verhalen is dat ze ons die rijkdom tonen, die dynamiek van het vroege jodendom. Erkennen dat de Bijbel mensenwerk is, doet helemaal niets af aan het feit dat we er Gods stem in kunnen horen.

Een detail zit me nog dwars. Waarom worden die giganten ‘befaamde helden’ genoemd?

Ook daar helpt het Hebreeuws ons verder. Het woord giborim kan evengoed vertaald worden als geweldenaars. Dat is al iets heel anders, hé!

De interpretatie bepaalt mee de vertaling. Misschien had er in een neutrale vertaling beter machtigen gestaan.

Hans Debel is oudtestamenticus en werkt mee aan het tijdschrift Ezra.