Chantal schildert het verhaal van de leerlingen van Emmaüs

Zeven jaar lang volgde Chantal Leterme twee halve dagen per week schilderkunst aan de academie in Leuven. Een intensief traject, al relativeert ze dat zelf: ‘Ik ben altijd creatief geweest. Van zodra ik een beetje tijd kon vrij maken, zat ik te knutselen, tekenen of te schilderen. Ik vind dat gewoon fijn om te doen. Als is het ook vaak foeteren en wroeten, fouten maken en opnieuw proberen.’

‘Tot op vandaag ervaar ik tekorten: dingen die ik niet beheers en nog wil bijleren. Ik blijf verwonderd en nieuwsgierig. Daarom ben ik naar de academie gegaan.’

‘De eerste vijf jaar oefen je vooral in het schetsen, perspectief tekenen, kleuren mengen of licht en schaduw weergeven. De leraar bepaalt de onderwerpen. Pas in de twee specialisatiejaren krijg je de kans om een eigen thema uit te werken.’

En dat werd dus het verhaal uit Lucas 24: De leerlingen van Emmaüs.

In het kort: na Jezus’ overlijden gaan twee van zijn leerlingen op weg naar het dorp Emmaüs. Op hun weg vervoegt een man hen. Verdrietig vertellen ze hem over de profeet uit Nazareth, zijn kruisiging en het lege graf dat gevonden is. Pas wanneer ze ’s avonds samen eten en de man het brood breekt, herkennen ze in hem de verrezen Jezus.

Van Avondmaal naar Emmaüs

‘Eerst was ik van plan om Het Laatste Avondmaal te schilderen. Mijn leraar reageerde daar onverwacht positief op. Pas na een tijdje begon ik te beseffen wat dat zou inhouden. Dertien verschillende gezichten en lichaamshoudingen, waarbij ik ook vrouwen en verschillende huidskleuren wilde schilderen. Dat leek me een onmogelijke opdracht.’ Chantal zocht verder naar ideeën voor haar eindwerk en kwam terecht bij het verhaal van de leerlingen van Emmaüs. ‘Een verhaal met maar drie personen’, lacht ze.

Uiteindelijk maakte ze er iets volledig anders van. ‘Dat Bijbelverhaal is al vaker afgebeeld, meestal in een vrij letterlijke weergave: twee mensen onderweg, drie mensen aan een tafel. Ik bekijk het verhaal niet als een feit, maar benader het vanuit een theologische hoek. Lucas schreef zijn evangelie pas jaren na de gebeurtenissen. In die tijdsspanne zijn er waarschijnlijk elementen aangepast in al die verhalen: zaken toegevoegd of weggelaten om de boodschap te versterken.’

‘Ik stelde mij vooral de vraag: Waarom, Lucas, heb jij dat verhaal op die manier verteld?’

‘Pas op, ik stel het verhaal zelf niet in vraag. Ik was er niet bij en daarover bestaan geen historische bronnen. De reden waarom we dat verhaal vandaag nog altijd vertellen, dát intrigeert mij. De kans is groot dat de passage over de leerlingen uit Emmaüs gebruikt werd in een pedagogische context, om gelovigen duidelijk te maken waar je Jezus kan ontmoeten: in de ander, in de bijbel en in het breken en delen van het brood. Elementen die je in een eucharistieviering kunt vinden. Dat is de insteek van mijn schilderijen geworden.’
 

Jezus op sneakers

Chantal maakte twee varianten: een drieluik en een mozaïek. ‘In de negen kleine schilderijen ben ik dicht bij het ritme van het oorspronkelijke verhaal gebleven,’ legt ze uit, ‘voor mijn drieluik moest ik inhoudelijk verder doordenken. Welke elementen heb ik nodig in het geheel? Wat zet ik centraal? Het werd mij snel duidelijk: de ontmoeting moest in het midden staan, omgeven door woord en brood.’

Als godsdienstwetenschapper, oprichter en auteur van bijbelin1000seconden.be en voormalig leerkracht en docent heeft Chantal een bijna natuurlijke reflex om pedagogische wenken te voorzien bij haar werk. ‘Mijn schilderijen zouden zeker gebruikt kunnen worden met kinderen. Waarom staat dat ene element zo groot en het andere kleiner? Welk gevoel roept het schilderij op? Waarnaar verwijst het? Maar nu ga ik les beginnen geven’, lacht ze.

Chantal gaf haar schilderijen een opvallend hedendaagse uitstraling. ‘Mijn zoon vond het vroeger altijd zo jammer dat er geen auto’s op oude schilderijen stonden, alleen maar gekke kleren en voorwerpen van vroeger.’

‘Het was een bewuste keuze om sportschoenen te schilderen. Wij gaan vandaag om met die verhalen, we moeten op zoek gaan naar de betekenis die ze nu hebben.’

‘Boeken zijn nog min of meer van deze tijd, handen die een brood vasthouden zou je vandaag of honderd jaar geleden op dezelfde manier kunnen schilderen. Maar de figuur bovenaan rechts in de mozaïek is bijvoorbeeld een jong persoon met een hoodie. Al zien sommige mensen er een monnik in, omdat de kap wat groot is uitgevallen.’

Een vis is een vis

‘Soms moet ik bij mijn eindwerk denken aan de eerste christenen die een vis tekenden om stiekem te tonen dat ze gelovig waren en clandestien te kunnen communiceren met andere gelovigen. Een vis is een vis. Voor mensen die vertrouwd waren met de symboliek, vertelde het tekeningetje iets helemaal anders.’

‘Het ligt er niet vingerdik op dat mijn schilderij een religieus werk is. Het is de kijker die er al dan niet die betekenis aan kan geven.’

‘Jezus deed hetzelfde in zijn parabels,’ gaat Chantal verder, ‘Hij vertelde geen vijf verschillende varianten aangepast aan de leeftijd van zijn publiek. Jezus vertelde een verhaal en iedereen haalt daar dingen uit volgens zijn eigen mogelijkheden. Hoe ouder je wordt, hoe meer betekenislagen je begrijpt.’

lees meer over Chantals drieluik en mozaïek op bijbelin1000seconden.be