Emmanuel Van Lierde in Tertio: 'De kracht van Stille Zaterdag'

Het coronavirus blijft ons achtervolgen. Wereldwijd veroorzaakt de pandemie een soort Goede Vrijdag in het leven van duizenden families, en het licht aan het einde van de tunnel is nog niet in zicht. Op Pasen is het nog wel even wachten. De meerderheid van de wereldbevolking beleeft nu een langgerekte Stille Zaterdag. Plots zijn we allemaal een beetje monniken en kluizenaars. Mogen we te midden van die enorme crisis zulke symbolische taal hanteren? Zo’n religieus discours is in onze tijd gemarginaliseerd en heeft maar zin voor wie gelooft. Voor wie religieus ongeletterd is, voor wie de symboliek en de verhalen van die liturgische dagen niet kent, zijn die uitspraken wellicht betekenisloos.

Maar hebben christenen zelf nog voldoende weet van de theologische visies die schuilgaan achter een dag als Stille Zaterdag?

Heeft die dag tussen Goede Vrijdag – het moment van Jezus’ kruisdood – en Pasen – het ogenblik van de verrijzenis – enige inhoud of is het een verloren dag zonder eigenheid?

Afgedaald in het dodenrijk

De geloofsbelijdenis beantwoordt die vraag met: Hij is nedergedaald ter helle. Dat is waar Stille Zaterdag bij stilstaat. Waarop doelt die zin uit het credo? In de eerste plaats betekent het dat Jezus is afgedaald in het dodenrijk en dus werkelijk dood was. De Zoon van God is mens geworden en gestorven zoals wij allen geboren worden en sterven. Niets menselijks was Hem vreemd, tenzij de zonde. We zijn allen uit hetzelfde hout gesneden, ook de Mensenzoon.

Niemand gaat verloren

Tegelijk steekt de theologische vraag erachter hoe universeel het reddingswerk van Christus was. Wie is Hij komen redden? Zijn ook de mensen die vóór Christus leefden en zij die Hem niet kenden, gered? De nederdaling ter helle was nodig opdat Jezus de poorten van het dodenrijk kon openen. Het sjeool van de Hebreeën en de Hades van de Grieken waren een droevige vergeetput voor alle gestorvenen, goeden en slechten. Die duistere onderwereld breekt Jezus open en Hij neemt er Adam – Elckerlyc, elke mens – bij de hand. Hij bevrijdt er de gevangen zielen en kondigt daar al zijn Blijde Boodschap van Pasen aan: de vergeving van de zonden en de verlossing van de mens. Hij reikt er Gods barmhartigheid aan en verklaart de dood aan de dood. O dood, waar is je overwinning? Waar is je angel? (1 Korintiërs 15, 55).

De dood heeft niet het laatste woord. Wij verdwijnen niet in het niets, maar worden opgevangen in Gods liefde. Jezus is voor onze zonden gestorven en redt zo iedereen.

Wie die overtuiging doortrekt, komt uit bij de gewaagde conclusie van Thérèse van Lisieux: De hel bestaat, maar ze is leeg. Zo universeel is Gods heil in Jezus, dat niemand verloren gaat.

Overgangstijd

Kunnen we dat geloven? Is dat alles waar of is het een mythe? De kruisdood is geen geloofspunt, maar een feit. De verrijzenis is het geloofspunt. Kunnen we dat aanvaarden, niet alleen voor Gods Zoon, maar dat alle mensen zullen delen in de opstanding? De kracht van Stille Zaterdag bestaat erin dat we de tijd krijgen om de dood onder ogen te zien en te aanvaarden, maar tevens om te leren hopen en vertrouwen op nieuw leven.

Stille Zaterdag is de dag van de overgang tussen pijn, verdriet en gemis enerzijds en vertrouwen, hoop en verlangen anderzijds.

Maar zoals elke mens die rouwt, weet: dit is geen kwestie van één dag, die overgang vergt veel meer tijd.

Niet naïef

Christenen zijn geen goedevrijdagmensen die treuren en wanhopen. Ze hebben weet van de verrijzenis, ze geloven dat de dood niet het laatste woord heeft. Maar christenen zijn net zo min  Hallelujamensen die blind zijn voor de realiteit. Overtrokken vreugde ware naïef en dwaas. Het leven is niet één groot feest. Dat merken we nu elke dag maar al te goed.

Christenen zijn niet immuun voor de miserie van de wereld. Ze kennen het lijden, maar koesteren tegelijk een grotere hoop die bovendien hun liefde voedt.

Opstandingsgeloof omvat opstandigheid tegen onrecht en inzet om het lijden te verzachten. In dat spanningsveld tussen verzet en overgave, aanvaarding en opstandigheid zijn we Stille Zaterdagmensen. We bevinden ons tussen Goede Vrijdag en Pasen. We leven in ballingschap zolang de wereld duurt, tussen aardse miserie en hemelse goedheid in.

• Dit standpunt van hoofdredacteur Emmanuel Van Lierde verschijnt in het dubbelnummer van Tertio nr. 1052-53 van morgen woensdag 8 april 2020.
• Voor een gratis proefnummer van of een abonnement op Tertio.