Europa’s meest radicale non strijdt tegen systemisch kwaad

In Catalonië en stilaan ook daarbuiten is Teresa Forcades een radicale publieke stem waarnaar geluisterd wordt. Haar kritieken op het neoliberalisme en de farmaceutische industrie vinden weerklank in het door crisis geteisterde Spanje. Een video van een uur (Spaans met Engelse ondertitels) waarin ze met wetenschappelijke argumenten uitlegt waarom er in 2009 gezwendeld is met het vaccin tegen de varkensgriep werd meer dan een miljoen keer bekeken. 

We beluisterden haar tijdens het John Main Seminar 2018 in Brugge. Hoofdpunten onder de foto. 

Nieuwe verklaring voor het kwaad

De drie gangbare verklaringen voor het kwaad in onze wereld zijn tegenwoordig niet meer genoeg. 

1. Individueel moreel gedrag van mensen.
2. Voorbestemming in de genen, het brein, enz. 
3. Zondebokken.

Die verklaringsmodellen negeren de olifant in de zaal: systemisch kwaad of structurele zonde. Paus Franciscus heeft deze nieuwe verklaring op de kaart gezet door erop te wijzen dat het economische systeem doodt (zondig is), niet zozeer de individuele morele keuzes van ondernemers. 

Winstmaximalisatie is pervers

De kern van Forcades’ kritiek op het kapitalisme gaat over het uitgangspunt van winstmaximalisatie. Niet producten of diensten verkopen voor geld is zondig. Dat doet het klooster van Forcades namelijk ook. Ze maken en verkopen keramiek. Winst wordt pas pervers, zegt Forcades, als je het wil maximaliseren. Dan ga je bijvoorbeeld beknibbelen op kwaliteit, werknemers uitbuiten of arbeid delokaliseren. Winstmaximalisatie verstikt het beste in jezelf en anderen. 

Systemisch kwaad bestrijden

Om de vinger te kunnen leggen op systemisch kwaad moet je diep in de technische en juridische details duiken. Zoals Forcades deed met het vaccin tegen de varkensgriep in 2009. Maar dat is niet gemakkelijk. 

Overeenstemming tussen denken en doen

Om niet ontmoedigd te raken, zijn geloof en verbondenheid (‘belonging’) nodig. Geloof daagt je uit om te blijven vragen wat er mogelijk is voor de mens. 

Door verbondenheid ga je beseffen dat je niet alleen staat. Hoewel een subtiele ideologie je dat wil laten geloven. Zo is het principe ieders vrijheid eindigt bij de vrijheid van de medemens al een ideologie van concurrentie. Voor meer verbondenheid kan je beter Simone Weils definitie van vrijheid nastreven: overeenstemming tussen mijn denken en mijn doen. 

Meer weten

Teresa Forcades. Faith and Freedom. In het Engels, Polity Press, 2016, ISBN 9781509509768, 112 pagina's, 12,99 euro. Bestel bij Bol