Is gezinsondersteuning dé hefboom tegen armoede?
In het boek 'Gezinvol ondersteunen' bundelt Caritas Vlaanderen ervaringen van ruim 20 experts en organisaties op het vlak van gezinsondersteuning met een reeks aanbevelingen voor de overheid en de sector als conclusie. Donderdag 17 juni houdt Caritas een webinar, opgevat als een inleiding op het boek. (Links onderaan dit artikel.)
Wat was de aanzet voor dit boek?
Dorien Van Haute • Caritas Vlaanderen vergaart expertise over armoedebestrijding op diverse domeinen, waarbij we momenteel voornamelijk inzetten op de thema’s van wonen en welzijn. Daarnaast hebben we ook tot doel kennis en goede praktijken te verspreiden om situaties van armoede mee te helpen doorbreken.
In Vlaanderen leeft gemiddeld 1 op 7 kinderen in armoede.
Gezinsondersteuners worden dus vaak geconfronteerd met complexe problematieken waar ze niet altijd een antwoord op hebben. Dit boek hoopt beleid en praktijk te ondersteunen om hiermee aan de slag te gaan, zonder de verwachting te hebben dat gezinsondersteuners zomaar alles kunnen oplossen.
Wordt gezinsondersteuning onderschat als hefboom in armoedebestrijding?
Sommige organisaties proberen dat potentieel volledig te benutten en zoeken, met vallen en opstaan, naar manieren om gezinnen in armoede extra te ondersteunen. Met dit boek brengen we een greep uit dit soort initiatieven, onderzoeken en reflecties onder de aandacht.
Als gezinsondersteuning armoedebestrijdend wil zijn, vergt het een brede kijk, gericht op samenwerking en met oog voor de context van het gezin.
Het kan de armoedeproblematiek niet volledig oplossen, maar er kan dus wel heel wat zinvols gebeuren. Die handvaten proberen we aan te reiken.
Wat is de kracht ervan?
Gezinsondersteuning is krachtig als er vertrokken wordt vanuit de noden van het gezin. Die noden en vragen zijn vaak verweven met elkaar, waardoor een integrale benadering zich opdringt.
Daarnaast staan gezinsondersteuners dicht bij het gezin. Vanuit die positie kunnen ze een krachtige rol vervullen bij het informeren van gezinnen en het helpen realiseren van hun sociale rechten. Die positie stelt hen ook in staat een verbindende rol op te nemen om het netwerk rond gezinnen te vergroten.
Wat zijn de eigen ervaringen van Caritas-partners op het vlak van gezinsondersteuning?
Met onze operationele werking Caritas Hulpbetoon willen we een antwoord bieden op de nood aan ondersteuning van de minst bedeelden in onze maatschappij. Caritas Hulpbetoon vult daarmee vaak de gaten in de ondersteuning van andere sociale instanties, waarvoor geen reguliere financiering voorhanden is. Een aantal organisaties die door ons ondersteund worden, is inderdeaad actief op het vlak van gezinsondersteuning. Het gaat immers om mensen in een kwetsbare situatie, waaronder ook heel wat mensen in kansarmoede.
De ervaringen en werkwijze van deze organisaties lopen vaak parallel en ze beogen daardoor ook vaak eenzelfde aanpak.
Zo bouwen ze eerst aan een vertrouwensrelatie om zo een antwoord op maat te kunnen formuleren voor de hulpvraag van het gezin. Ze zetten in op de context van de jongeren en de gezinnen om hun netwerk te verbreden en daarnaast brengen ze de gezinnen in contact met de diensten die hen kunnen voorthelpen, opdat de gezinnen op termijn zelfstandig verder kunnen. Ze proberen zo lang als nodig te begeleiden, want dat levert op de lange termijn het meeste op voor het gezin.
De organisaties geven aan elkaar wel te kennen, maar missen soms de uitwisseling van ervaringen en adviezen, vandaar ook hun bijzondere interesse in ons boek en het webinar.
Het boek bevat bewust geen voorbeelden van de organisaties die we ondersteunen met Caritas Hulpbetoon. Naar aanloop van het boek gingen we wel in gesprek met enkele van deze organisaties rond het thema. De interviews zijn beschikbaar op onze website en onze sociale media en bieden op die manier aanvullende informatie.
We willen het traject waarin we op zoek gaan naar hoe gezinsondersteuning van betekenis kan zijn om armoede te bestrijden, zeker niet stopzetten na dit boek. Het vormt eerder een beginpunt om de dialoog en samenwerking met partnerorganisaties vorm te geven en vandaaruit verder te werken aan een vervolgtraject.
Waar houdt efficiënte gezinsondersteuning rekening mee?
De beste barometer om te weten of je efficiënt bezig bent, blijven natuurlijk de gezinnen zelf. Daarom is het van belang om je ondersteuning af te stellen op hun vragen en noden en in functie daarvan ook samenwerking en afstemming met andere partners mogelijk te maken.
Gezinsbreed ondersteunen is bijvoorbeeld noodzakelijk, want het welzijn van ouders en kinderen is onlosmakelijk met elkaar verbonden.
In die zin gaat het in Gezinvol ondersteunen niet specifiek om het zoeken naar de meest efficiënte manier van werken, maar wel om het zoeken naar een effectieve manier van werken. De weg naar een effectief resultaat is niet noodzakelijk de meest efficiënte. Soms zijn een aantal extra tussenstappen nodig om echt van betekenis te kunnen zijn. Het tempo van het gezin is hierin ook mee bepalend.
In hoever investeert de overheid al in gezinsondersteuning? Wat kan beter?
Vlaanderen zet volop in op het uitbouwen van de Huizen van het Kind, die in elke gemeente aanwezig zijn. Deze Huizen vormen de netwerken van lokale actoren die werken rond gezinsondersteuning en opvoedingsondersteuning en daarin is coördinatie een belangrijk gegeven. Een Huis van het Kind vormt de locomotief om die lokale samenwerking mee op gang te trekken en vele lokale organisaties en actoren hangen er hun wagonnetje aan vast.
Eén van onze aanbevelingen zou zijn om de bestaande subsidies op te trekken om dit ten volle te kunnen ontplooien in de praktijk, want deze zijn nu niet voldoende.
Het is ook belangrijk dat lokale besturen investeren in gezinsondersteuning en armoedebestrijding en het draagvlak hiervoor helpen creëren. Maar het blijft een noodzakelijke wisselwerking tussen de verschillende beleidsniveaus. Het Vlaamse en het federale niveau spelen een noodzakelijke rol in het mee realiseren van sociale rechten van gezinnen, want die verantwoordelijkheid kan niet enkel op het lokale niveau afgewenteld worden.
Hoe koppel je gezinsondersteuning aan onze christelijke inspiratiebron?
We vertrekken in het boek vanuit een krachtgerichte visie op gezinsondersteuning. We gaan uitdrukkelijk uit van het geloof in de sterkte van mensen: iedereen is evenwaardig, iedereen heeft het recht om te mogen bijdragen aan de samenleving, en iedereen kán dat ook, mits ondersteuning. Het is belangrijk dat we geloven in de sterktes en bouwen op de capaciteiten van de gezinnen. Gezinsondersteuning heeft het potentieel om de groeikansen van ouders, jongeren en kinderen verder te ontdekken en ontplooien.
‘Niemand kan niets’ luidde de campagne van Caritas Duitsland voor enkele jaren. Dat vat het mooi samen.
Dit gaat over de waardigheid en de kracht van de menselijke persoon, en over het inherente recht op participatie aan de samenleving, twee dragende principes van de Sociale Leer van de kerk.
Daarnaast leggen we ook de nadruk op het gemeenschappelijke: het gaat niet om mensen individueel te benaderen, maar om het valoriseren van de dragende kracht van hun gezin, door hoeveel pijn en littekens dat misschien ook getekend is, of welke sociologische realiteit er ook achter schuilt. Maar we willen dit zien en bevestigen als de schoot van de kracht en de vreugde van deze mensen.
De nadruk op de gemeenschap zit ook in de focus op het ondersteunende netwerk. Het gaat om nabijheid, presentie, om aansluiting te vinden met mensen die geïsoleerd zijn. Niet enkel door professionals, maar ook door vrijwilligers en naasten die zich willen inzetten om het welzijn van ouders en kinderen in kwetsbare situaties te verhogen en medestander willen zijn in moeilijke situaties. Breder gaat het ook om het stimuleren van een draagvlak voor solidariteit en rechtvaardigheid, zodat alle ouders en kinderen de kans krijgen om in goede omstandigheden te leven en op te groeien.
We geloven als Caritas in de verantwoordelijkheid die we als gemeenschap dragen voor elkaar.