Grote Verzoendag voornaamste dag voor joden

Op de tiende dag van de maand Tisjri - een tiental dagen na Rosj ha-Sjana of het joodse nieuwjaar - valt de heiligste en voornaamste dag van het jaar voor gelovige joden: Jom Kipoerof de Grote Verzoendag. Het joodse etmaal en dus iedere feest- of gedenkdag loopt van zonsondergang tot zonsondergang; Jom Kipoer begint dus vanavond. Op Jom Kipoer wordt door alle wetgetrouwe joden gevast. Dit vermijden van zowel voedsel als drank is niet bedoeld als zelfkwelling maar als loutering, om vergeving te bekomen van mogelijke misstappen in het afgelopen jaar.

Zondebok

De basis van het feest is onder meer terug te vinden in het boek Wajikra met priesterlijke richtlijnen; dat is het derde boek van de Bijbel dat christenen inmiddels onder de naam Leviticus kennen.

Leviticus 16, 1-3, 5, 7-10 (in de Nieuwe Bijbelvertaling):

Na de dood van de twee zonen van Aäron die stierven toen ze in de nabijheid van de Heer kwamen, zei de Heer tegen Mozes: ‘Zeg tegen je broer Aäron dat hij niet zomaar de heilige ruimte achter het voorhangsel mag binnengaan. Het zou zijn dood betekenen, want daar, boven de verzoeningsplaat die op de ark ligt, is de plaats waar ik in een wolk verschijn.
Dit moet Aäron bij zich hebben wanneer hij de heilige ruimte betreedt: een stier voor een reinigingsoffer en een ram voor een brandoffer. (…) Van de Israëlieten moet hij twee bokken voor een reinigingsoffer in ontvangst nemen en een ram voor een brandoffer. (…)
De beide bokken moet hij naar de ingang van de ontmoetingstent brengen, en daar, ten overstaan van de Heer, moet hij door loting vaststellen welke bok bestemd is voor de Heer en welke voor Azazel [‘hij die wegdraagt’ of de woestijndemon]. De bok die door het lot voor de Heer bestemd is, moet hij als reinigingsoffer opdragen; de bok die door het lot bestemd is voor Azazel moet levend voor de Heer blijven staan om verzoening mee te bewerken, en daarna de woestijn in worden gestuurd, naar Azazel.

Kol Nidree

Orthodoxe joden dragen deze dag geen leren schoeisel, wassen zich niet en hebben geen geslachtsgemeenschap. Vrouwen maken zich niet op. Aan het einde van de ochtenddienst worden na de voorlezing uit de Thora de doden herdacht, waaronder de slachtoffers van de Shoah. Tijdens de avonddienst bij het begin van Jom Kipoer wordt driemaal – de eerste keer fluisterend, de laatste keer zeer luid - bij de geopende ark met de Thorarol, het Kol Nidree uitgesproken. Kol Nidree betekent letterlijk: Alle eden; je vraagt vergeving voor de beloftes aan God of aan jezelf waaraan je je niet gehouden hebt.

Het Kol Nidree is geen gebed maar een verklaring waarin spijt wordt betuigd over wat fout ging.

Als voorbereiding op Jom Kipoer steekt de vrouw des huizes drie kaarsen aan, twee zoals op elke sabbat, en een derde die ten minste vijfentwintig uur blijft branden. De diensten in de synagoge tijdens de Jom Kipoer zelf lopen de gehele dag door: Sjachariet, Moesaf, Mincha en de slotdienst, Ne’ila. Onderdeel van deze laatste dienst is de lezing van het volledige boek Jona: de profeet Jona probeerde onder zijn verplichtingen ten aanzien van God uit te komen, wat hem niet lukt. De dienst eindigt met het Sjema Israël, het gebed over het absolute geloof in God.

‘Hoor Israël, de Heer, onze God, de Heer is de enige …’ Dt, 6,4

Sjofar

Jom Kipoer is een dag waarop ook joden die niet zo gelovig zijn of doorgaans niet naar de synagoge gaan, dat toch doen. Veel joodse mannen trekken speciaal voor de gelegenheid een witte mantel aan. Normaal wordt zo’n witte mantel gebruikt om een lijk in te hullen, maar de gelovige jood wil als de dood voor God verschijnen en hem zo vergeving vragen. Helemaal aan het einde van de Jom Kipoerdag, bij zonsondergang aan het einde van de Nei’la-dienst, wordt in de synagoge lang op de ramshoorn – de sjofar - geblazen. Hiermee wordt een nieuw begin ingeluid.