‘Into the Wild’: 3 levenslessen over verlangen naar eenzaamheid

De film en het boek over leven en dood van Chris McCandless kunnen je iets leren over verlangen naar eenzaamheid. Van levensbelang voor sommigen.

Sim D'Hertefelt

Eenzaamheid is een verborgen kwaal van onze tijd. Dat kan best waar zijn en tegelijkertijd iets verhullen dat nog verborgener is: verlangen naar eenzaamheid.

Misschien wist je zelfs niet dat het kon: uitzien naar een ervaring waar anderen van afzien.

Anders dan onvrijwillige eenzaamheid, kan je verlangen naar eenzaamheid geen kwaal noemen. Het kan zelfs een zegen zijn. Maar dan moet je het wel herkennen en een plaats kunnen geven in je leven.

En daar schort het aan in onze extraverte monocultuur. Er zijn nauwelijks voorbeelden of hulpmiddelen om eenzaamheid, als je verlangen daartoe overhelt, op een gezonde manier te integreren. Dat begint wel wat te veranderen.

‘Introvert’ is bijna een geuzennaam, dankzij het werk van Susan Cain, Elaine Aron en Marti Olsen Laney. Bijna, maar nog niet.

Een voorbeeld van verlangen naar eenzaamheid dat in het volle zicht verborgen blijft, is het levensverhaal van Chris McCandless. Misschien leerde je hem kennen door de biografische film Into the Wild van Sean Penn of het gelijknamige boek van Jon Krakauer. Een 22-jarige Amerikaanse jongen laat alles achter voor een zwerversleven. Twee jaar later vinden wandelaars zijn dode lichaam in de wildernis van Alaska. Verhongerd.

Jammer, maar tegelijkertijd typerend voor onze cultuur, is dat Jon Krakauer zich in zijn boek verliest in een vermoeiende analyse van het gezonde verstand van Chris McCandless.

Daarmee wil hij criticasters van antwoord dienen die zijn dood een verkapte zelfmoord hebben genoemd, of toch minstens het onvermijdelijke resultaat van een onbezonnen avontuur. Daarmee verschuift de centrale vraag naar: Waarom heeft Chris meer risico’s genomen dan hij aankon? Jeugdige overmoed en een vader-zoon-conflict komen dan in beeld. Later voegde Carine McCandless, zus van, daar nog een mogelijke oorzaak aan toe: fysiek en emotioneel geweld in een disfunctioneel gezin.

Dat kan allemaal waar zijn, en ik wil het echt niet minimaliseren, maar het verklaart niet waarom Chris intuïtief heling voor zijn wonden zocht in de eenzaamheid van de natuur.

Wat Chris wegdreef uit zijn gezin en de samenleving, zegt niet alles over wat hem in de eenzame woestenij aantrok.

Het gaat hier om het verschil tussen verleden en verlangen, tussen waarom en waartoe. Oorzaken vormen deels het nu, maar ze determineren onze toekomst niet.

Nieuwe toekomst breekt altijd opnieuw bij de mens binnen als verlangen.

Over de helende werking van eenzaamheid kan je sporen volgen in literatuur, filosofie en religie. Chris McCandless vond het in boeken als Roep van de wildernis - Jack London, Walden - Henry David Thoreau, De dood van Ivan Iljitsj - Leo Tolstoj.

In zijn biografie van Chris verwijst Jon Krakauer even naar het religieuze spoor. Met het exotische voorbeeld van Ierse monniken die zich in de 8ste eeuw vestigen bij IJsland. Minder exotisch is dan mijn week als kluizenaar in de bossen van Chimay. Het staat open voor ieders ervaring hoe eenzaamheid in je leven zinvol kan zijn.

Dan moet je wel een ander belangrijk vraagstuk oplossen: Hoe verlangen naar eenzaamheid integreren in je leven, voor het destructieve vormen aanneemt? Dat is ongetwijfeld heel persoonlijk, maar misschien zijn er toch 3 basisprincipes.

3 levenslessen over verlangen naar eenzaamheid

Ga weg. Je zal je vertrouwde omgeving moeten verlaten. Alleen thuis zijn, biedt geen garantie op eenzaamheid. Want zelfs de hond en de wasmachine hebben verwachtingen die maken dat je innerlijk nooit echt alleen bent. Zoek de natuur op, verblijf in een kluis of abdij, of pas op het huis van vrienden die met vakantie zijn. Als je experimenteert, zal je merken dat sommige omgevingen meer geschikt zijn dan andere. Je terugtrekken is een levenskunst.
Keer terug. Voor de meeste mensen is het aangewezen om eenzaamheid te doseren. Je gaat weg in de wetenschap dat je zal terugkeren. De kunst van je terugtrekken, veronderstelt de kunst van terugkeren. Dat doet niets af aan de radicaliteit van je vertrek. Want degene die terugkeert, is niet dezelfde persoon als degene die vertrok. Je keert getransformeerd terug. Zo heeft de gemeenschap ook iets aan wat je van de eenzaamheid leert.
Herhaal. Weggaan en terugkeren worden levenskunst door het vaak te doen. Een regelmaat kan helpen om je verlangen naar eenzaamheid niet te vergeten in je gewone leven dat op gemeenschap is gericht. Een uur per dag, een dag per maand, een week per jaar. Wat maar werkt voor jou.