Er leven almaar meer oosterse christenen in het Westen, zoals we de voorbije dagen – met de zaak Melikan Kucam – nog eens vernamen. Maar beseffen we wel hoe verscheiden zij zijn? Jonge oosterse christenen in de diaspora ervaren hun dubbele identiteit – ze zijn zowel westerlingen als oosterlingen – veeleer als een troef dan een hindernis. Maar ze beleven hun oosterse identiteit doorgaans alleen in eigen kring. De Koptisch-orthodoxe student Jacob Abdelsayed uit Leuven is geboren in Egypte en trok voor verdere studies farmacie eerst naar Duitsland. Maar toen ik daar woonde, heb ik zowat heel Europa rondgereisd. Ik vond België een heel mooi land. De mensen zijn hier vriendelijk en lief en daarom besloot ik om in Leuven voort te studeren. Bovendien heb ik hier mijn partner ontmoet.
Maar waar zijn de westerse christenen? In België zijn het er heel weinig; de mensen hier zijn veeleer atheïstisch. Jacob Abdelsayed
Ik heb het dan ook zelden over mijn religie met andere studenten of collega’s. Wij hebben het alleen over geloof binnen het gezin, ’s zondags in de kerk en met de kinderen tijdens de zondagsschool. Soortgelijke geluiden hoor je bij Sandra Badran, net afgestudeerd als tandarts aan de Université Libre de Bruxelles (ULB). De Badrans zijn maronieten die in de jaren 1970 voor de burgeroorlog in Libanon naar België vluchtten. Aan de universiteit is er grote religieuze diversiteit en iedereen weet dat ik christen ben, al loop ik daar niet meteen mee te koop. Ik ben trots op mijn geloof en mijn roots, maar wil er niemand mee lastigvallen, zegt Badran. Daarom praat ik er aan de unief of op het werk niet teveel over. Bovendien worden christenen in het Westen vaak gediscrimineerd.
Aan de ULB waren er opmerkingen over het kruisje rond mijn hals, terwijl niemand iets zegt van moslima met een hoofddoek. (Sandra Badran)
Een bijzonder element in de beleving van de oosters-christelijke identiteit in het Westen, vormt het Arabisch. Hier in België wordt Arabisch geassocieerd met de islam, getuigt Luna Batota, die op haar twaalfde met haar moeder vanuit Bagdad naar Europa kwam en politiek asiel in België kreeg. Batota volgde middelbaar onderwijs en deed hogere studies in Nederlandstalige scholen in Brussel, maar ze verborg daar aanvankelijk dat ze Arabisch sprak. Alleen thuis, met mijn mama, gebruikte ik mijn moedertaal. Maar sinds ze zich engageert in een melkitische parochie en onder meer voor het Steuncomité voor Oosterse Christenen (Comité de soutien des chrétiens d’Orient), komt ze volop uit voor haar meervoudige identiteit: Vlaamse Brusselaar en Arabischtalige oosterse christen.
Hoewel syrisch-orthodox verkiest Batota de katholiek-melkitische liturgie omdat ze wel Arabisch, maar weinig Aramees verstaat.
De moedertaal van de kopten in Egypte is Arabisch, vertelt Abdelsayed, maar in de liturgie bidden we ook in het Nederlands en vooral in het Koptisch. Naast de oosters-christelijke gemeenschappen die liturgische talen hanteren die verwant zijn met het Arabisch en het Grieks, zijn er natuurlijk ook gemeenschappen die in het Aramees de eucharistie vieren. Die moedertaal van Jezus van Nazareth speelde een bijzondere rol in het parcours van David Nas, een telg uit een Chaldeeuwse familie die zich decennia geleden in Sint-Katelijne-Waver vestigde. Nas was automecanicien en gehuwd. Maar ik was ook acoliet in de Chaldeeuwse parochie in Mechelen, vertelt hij. Op een dag moest ik een brief van Paulus in het Aramees voorlezen, en ik voelde mij plots de Heer zelf geroepen.
Intussen is Nas de enige gehuwde seminarist in Vlaanderen; zijn vrouw is trouwens zwanger van een tweede kindje.
Zonder de steun van mijn echtgenote was ik niet naar het interdiocesane seminarie in Leuven kunnen trekken, zegt de man die ooit tot Vlaams-Chaldeeuws priester hoopt te worden gewijd. Zij is immers momenteel de kostwinner van ons gezinnetje. Nas hoopt later de banden tussen westerse en oosterse christenen in Vlaanderen te kunnen aanhalen. Wij zijn buren, onze kinderen zitten samen in de klas, maar we weten zo goed als niets van onze onderlinge religieuze gebruiken en tradities. Wat de oosterse christenen inderdaad allemaal grotendeels gemeen hebben, is oprechte verbazing over de secularisering in het Westen. Het Westen kent ons niet en begrijpt ons nauwelijks, zegt Ilona Beth-Kinne resoluut. De jonge Brusselse noemt zichzelf Belgische met Assyro-Chaldeo-Syrische roots.
Voor mij vrienden mij leerden kennen, hadden ze doorgaans nog nooit een oosterse christen ontmoet. Ilona Beth-Kinne
Ook de jonge Armeense Arpine Khachatryan uit Antwerpen kent die ervaring. Als je in het Westen zegt dat je christen bent, krijg je vaak een sarcastische repliek: ‘Geloof jij echt nog altijd in God?’ De oosterse jongeren gaan daar – zeker in kerkelijk- en in familieverband – sterk tegenin, maar weinigen durven ook uitdrukkelijk hun gelovige identiteit buiten de eigen kring te uiten. Khachatryan doet dit alvast wel, als vrijwilligster in het kleinschalige rusthuis Simeon en Hanna van Sant’Egidio in Antwerpen. Niemand staat te zwak om niets te kunnen geven, lacht ze. Intussen geeft een van de bejaarde bewoners van Simeon en Hanna haar een prachtige wedergift, door samen haar Aramese moedertaal te leren.
De kopten in België vormen één grote familie. Jacob Abdelsayed
De jonge oosterse christenen houden echter vooral allemaal sterk vast aan hun familie- en gemeenschapswaarden. Mijn maronitische identiteit is fundamenteel voor mij, getuigt Badran. Van daaruit put ik waarden als respect voor de ander en voor zijn overtuiging, solidariteit, verzoening en vrede, liefde voor de naaste en de bereidheid om hem concreet te hulp te schieten zodra dat nodig is. Ook de jonge Beth-Kinne deelt dit gevoel. Ik ben zowel westerse als oosterse en ik wil die mix van beide culturen ook ooit aan mijn kinderen doorgeven. Ook wat in hun thuislanden gebeurt, houdt de jongeren in de diaspora sterk bezig. Het Westen is zich onvoldoende bewust van de ernst van de situatie, zegt Badran. De twee millennia oude christelijke aanwezigheid in het Nabije-Oosten loopt gevaar.
In een Midden-Oosten zonder christenen zal de islam zich meer dan ooit op zichzelf terugplooien en extremistisch worden. Sandra Badra
Dit is een verkorte vertaling van een tekst die in het Frans verscheen in de ‘liefdesverklaring in alfabetische volgorde’Chrétiens d’Orient. Mon Amour (Brussel, Mardaga, 272 pagina’s) die het Comité de soutien des chrétiens d’Orient (CSCO) onlangs publiceerde.
Eerder vertalingen van teksten uit dat boek op Kerknet:
