Jos Geysels: ‘Ik ben voor een opstand van de softies’

Na zijn politieke carrière bij Agalev (Groen!) werd Jos Geysels onder meer voorzitter bij de koepel voor ontwikkelingssamenwerking 11.11.11. In zijn woonplaats Turnhout is hij actief in de lokale armoedewerking ‘t Antwoord. Naast zijn engagement voor mensen in armoede heeft hij een passie voor literatuur. Ook op dat vlak is hij in diverse bestuursraden betrokken.

#1 Waarom twijfel je? (Matteüs 14,31)

Jos Geysels • Ik twijfel heel veel, maar ik ben niet onzeker. Als kind van de christelijke arbeidersbeweging heb ik principes die me altijd een houvast bieden. Ik zal niet twijfelen aan waarden als solidariteit en mededogen. Maar wel aan de vraag hoe je die best omzet, hier en nu. Daaraan twijfelen, is een must. Je moet ze altijd confronteren met de feiten en het concrete leven.

Neem nu de algemene btw-verlaging op energieproducten die de federale regering doorvoerde. Als je alle sociale en ecologische feiten bekijkt, dan ik niet zeker dat die algemene maatregel de beste manier is om solidariteit te bevorderen. Van de maatregel genieten heel wat mensen die ook iets aan hun energiefactuur kunnen doen door minder te verbruiken. En hij kost de samenleving handenvol geld, dat doeltreffender kan worden ingezet. 

#2 Wat maakt jou boos? (Matteüs, 9,4)

Al heel mijn leven maken armoede en ongelijkheid me boos. 13% van de kinderen in het rijke Vlaanderen en één op de vier in mijn eigen stad Turnhout leeft in armoede. Met Sinterklaas in het verschiet kan ik me daar extra over opwinden. En ook over politici die de schouders erover ophalen of met een wetenschappelijk sausje beweren dat ongelijkheid nodig is voor de economische vooruitgang.

De kerken lopen leeg, maar de kathedralen van het economisch denken barsten uit hun voegen.

Het is een religie, compleet met hogepriesters te gast in praatprogramma’s en rituelen. Ik dacht nochtans dat economie een menswetenschap is, geen natuurwetenschap.

Maar mijn boosheid is geen grondhouding, wel mijn engagement en overtuiging dat iedereen recht heeft op een menswaardig bestaan. Die grondhouding heeft eeuwenlang vooruitgang gebracht.

Al kun je daar ook wel her en der vraagtekens bij plaatsen … Als kind moesten we de wikkel van zilverpapier rond een reep chocolade in de klas teruggeven voor de missies. Achteraf besef je hoe scheef de situatie getrokken is: we smulden van de cacaoproducten uit het Zuiden en zij kregen onze afval terug.

#3 Waarom willen mensen de wereld winnen maar hun leven verliezen? (Matteüs 16,26) 

Ik ben gefascineerd door fundamentalisme, van welke kant dan ook. Fundamentalisten zijn vaak mensen die zo bezig zijn met het (in hun ogen althans) verbeteren van de mensheid, dat ze de mens zelf vergeten, met soms verschrikkelijke gevolgen.

Het jodendom heeft een spreuk die ik in dit opzicht heel belangrijk vind: Wie één mensenleven redt, redt de hele wereld. Hieruit leer ik dat je de concrete mens voor ogen moet houden bij je idealen.

Haal je ideologie door de mal van de realiteit in plaats van de mens door de mal van je ideologie.

Bedachtzaamheid, zonder je idealen te verliezen, is daarin een noodzakelijke houding. En ja, er bestaat ook zoiets als eco-fundamentalisme, maar ik denk niet dat je me tot die stroming kan rekenen. Voor mij blijft de mens voorop staan.

#4 Wie/wat zoek je? (Johannes 18,7)

Toffe vraag! Ik heb geen idolen, maar met de Israëlische schrijver Amos Oz ben ik wel op zoek naar lichtpuntjes. Hij schreef: We moeten op zoek naar lichtpuntjes, zonder ze zelf te worden. Dat beeld helpt me in mijn zoektocht naar hoe ik hier op aarde een steentje kan verleggen.

Ik ben geen optimist, maar ik ben wel hoopvol. Alles komt niet vanzelf goed. De hoop komt voort uit meewerken aan de wereld die wil zien. Na de financiële crisis van 2007-2008 zijn de economische dogma’s van eeuwige groei over hun hoogtepunt heen, ook al blijven sommigen halsstarrig achterhaalde ideeën verdedigen.

Wie een andere economische logica bepleit, wordt weggezet als softie of Gutmensch. Wel, ik ben voor de opstand van de softies.

Alle grote thema’s van vandaag raken aan de hele samenleving, niet alleen aan de mensen die hun facturen niet meer kunnen betalen: klimaat, psychische gezondheid, eenzaamheid. Dat sterkt me in de overtuiging dat de zachte krachten de strijd zullen winnen, om het met een gedicht van ​​Henriëtte Roland Holst-van der Schalk te zeggen.

#5 Waarover praat je veel? (Lucas 24,17)

Met vrienden en kennissen heb ik het vaak over de paradoxen van deze tijd.

• We verzekeren ons te pletter, maar hebben ons nog nooit zo onzeker gevoeld.
• We hadden nog nooit zoveel communicatiemiddelen, en toch voelen we ons niet verbonden en zijn veel mensen eenzaam.
• We konden ons nog nooit zo vlug verplaatsen, maar staan urenlang in de file.
• We willen zo weinig mogelijk 'staat', maar ze moet toch veel van onze problemen oplossen.
• Velen leven in hoge welstand, maar het ontbreekt hun aan rust, stilte en ze hebben psychosociale problemen in overvloed.

Kun jij eraan uit? Hier kan ik oneindig blijven door filosoferen … (lacht:) sommigen zullen zeggen: zeuren.

#6 Waar zie jij echte naastenliefde? (Lucas 10,36)

Overal. Echt, overal. Bij familie, vrienden, bij vrijwilligers van armoedeorganisaties – van de keuken tot in de bestuursraden. Natuurlijk is er ook haat en zelfs georganiseerde haat, maar daartegenover staat de solidariteit van mens tot mens en ook de structurele solidariteit. Daar kan ik altijd weer goedgezind van worden.

Neem nu de laatste klimaatbetoging. Een serieus thema, dat zeker, en toch zag ik geen zure gezichten bij de activisten.

Of de campagne van Welzijnszorg, die nu ook weer zoveel vrijwilligers op de been brengt. Met de actie Soep op de stoep verwarmen ze de mensen letterlijk en figuurlijk.

Iets doen aan bittere realiteiten, maakt mensen minder bitter. Nog nooit iemand gezien die een burn-out kreeg van vrijwilligerswerk.

#7 Waarom geeft God steeds meer aan wie al veel heeft?

Mijn vraag komt uit Matteüs 25,28-29: Pak hem dat talent af en geef het aan wie er al 10 heeft. Want wie heeft, zal nog meer krijgen en wel in overvloed. Maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft, nog ontnomen worden.

Heel wat fiscale voordelen, susidies en premies komen vooral de economisch sterkeren in de samenleving ten goede. Sociologen noemen dat het Mattheüseffect, naar bovenstaand Bijbelfragment. Ik denk dat we dit effect beter vervangen door het principe dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen.

Jos Geysels en Erik Vlaminck, Ten derden male. Omdat armoede onwenselijk en onmenselijk is, Uitgeverij Vrijdag.