‘Kerk in tijden van corona’ ~ 8 suggesties uit het boek

In ‘Kerk in tijden van corona’ bundelt Leo Fijen ideeën van bisschoppen, kerkwerkers en theologen over de kansen van deze crisis. 8 richtingwijzers.

Lieve Wouters

Welke impact heeft de coronacrisis op de Kerk? En wat kunnen we eruit leren? Maar vooral: hoe geven we ons kerk-zijn vorm in een mogelijk lange periode van verminderd fysiek contact? In Kerk in tijden van corona vinden we naast boeiende analyses ook voorzichtige suggesties. Wat kan er nog op liturgisch vlak? Hoe blijven we verbonden met elkaar en solidair met extra kwetsbare mensen? Hoe kan catechese vorm krijgen, misschien zelfs voor een breder publiek?

Niemand heeft de antwoorden op zak, schrijft Leo Fijen in zijn voorwoord. Maar wij vonden toch enkele goede suggesties. Wat denk jij van deze checklist?

#1 Missie en visie

In haar bijdrage stelt Mirjam Spruit (Centrum voor Parochiespiritualiteit in Nijmegen) vast dat parochies met een duidelijke missie en visie sneller wendbaar bleken in de coronacrisis.

Al voor de coronacrisis zag je een aantal parochies in Nederland zich meer tot zogenaamde ‘oase’ parochies ontwikkelen. Naast een goed verzorgd liturgisch aanbod zijn er ook diverse andere (catechetische) activiteiten en initiatieven. Daarbij deze parochies ook open voor nieuwe mensen en proberen zij actief mensen van buiten te bereiken. Naast een pastoresteam zijn ook veel lekengelovigen actief. Sommige van deze parochies zijn verbonden met één van de nieuwe bewegingen in de Kerk of met een kloostergemeenschap.
Het is mij opgevallen dat parochies die een heldere missie en visie hebben veel sneller de omslag hebben gemaakt naar de nieuwe werkelijkheid waarin wij nu leven. Zij waren al missionair en konden deze lijn voortzetten. Hun ‘waarom’ was al duidelijk. En daardoor konden ze in de coronatijd ook beter het ‘hoe’ invullen.

#2 Nieuwsbrief en telefoonketting

Er zijn veel concrete manieren om voelbaar verbonden te blijven wanneer we elkaar niet kunnen lijfelijk kunnen ontmoeten. In haar bijdrage somt Mirjam Spruit er enkele op: verzamel e-mailadressen van alle parochianen die interesse hebben en stuur hen wekelijks een nieuwsbrief, organiseer een telefoonketting (FaceTime-ketting) of vraag vrijwilligers om ouderen en zieken geregeld een belletje te geven.

Dit is misschien wel hét moment om jonge vrijwilligers in te schakelen. Mirjam Spruit

#3 Ontmoetingen in kleine kring buiten

Nynke Dijkstra, beleidsmedewerker in de Protestantse Kerk Nederland, heeft het over de kracht van de kleine kring.

Een gemeente deelt zich op zondagochtend in kleine groepen op. Ze ontmoeten elkaar buiten en bespreken de dienst die ze online hebben bekeken met inachtneming van 1,5 m onderlinge afstand. Eén persoon die op bezoek gaat bij een echtpaar, twee mensen die een alleenstaande bezoeken. Ter plekke wordt een klein filmpje gemaakt. Aan het eind van de dag worden de aan elkaar verbonden filmpjes online gezet. Zo genieten mensen van elkaar en de verbondenheid die ze zo missen.

#4 Gevarieerd digitaal liturgisch aanbod

De eucharistie is de bron en het hoogtepunt van het christelijk leven. Maar de kerkgang was zo gewoon dat velen er nauwelijks bij stilstonden. Nu de eucharistie minder vanzelfsprekend is, kunnen we die uitzonderlijkheid herontdekken. En tegelijk kunnen we andere vormen van liturgie ontdekken.

Heel wat parochies ontdekten (soms met vallen en opstaan) de livestream. Maar er is nog zoveel meer mogelijk. Bij Sam Goyvaerts, docent liturgiewetenschappen in Tilburg, lezen we:

De vraag die de apostelen aan Jezus stelden - ‘Heer, leer ons bidden’ - is uiterst actueel. Ik ben er sterk van overtuigd dat kerkgemeenschappen echt moeten inzetten op het terug leren bidden. Hier kan de digitale weg een belangrijke rol spelen, zoals de Bidden Onderweg app van de jezuïeten bewijst.
Opnieuw het missaal vastnemen en de verschillende opties en mogelijkheden ervan grondig bestuderen is vaak een goede eerste stap, met specifieke aandacht voor de mogelijkheden tot deelname en gebed van de gelovigen en de lichamelijke aspecten van de liturgie.

#5 Gevarieerd digitaal catechetisch aanbod

Niet alleen op liturgisch vlak, maar ook voor de catechese en in het jongerenwerk is digitale creativiteit mogelijk. Er werd al duchtig gebruik van gemaakt. Jonge ouders bleken plotseling een uurtje vrij te kunnen maken voor online vorming. Mirjam Spruit:

Door de coronacrisis waren veel mensen aan huis gekluisterd. Toen bleek dat er veel levensvragen bij mensen naar boven kwamen. Alpha Nederland heeft snel de omslag van een fysieke Alpha naar de online Alpha kunnen maken. Het blijkt dat mensen online verrassend open zijn en dat ook samen bidden online boven verwachting goed gaat. Daarbij vindt een heel andere doelgroep de weg naar Alpha online. Veel deelnemers gaven aan dat ze normaal gesproken nooit naar een cursus in een kerk zouden zijn gegaan.

#6 Interactief aanbod

Livestream je de mis, een gebedsmoment of catechese, dan kan je de mensen in de chatfunctie (op Facebook, Zoom) verwelkomen en nadien uitnodigen voor een virtuele koffie om bij te praten.

Bij Kolet Janssen lezen we een uit het leven gegrepen verhaal:

Een van onze trouwe vrijwilligsters bij de onthaalploeg (van de parochie, ndr.) was al jarenlang ziek en werd precies in de coronatijd opgenomen op een palliatieve eenheid. Haar bezoeken kon plots niet meer. Een drietal gezamenlijke schermmomenten met andere vrijwilligers waren een kostbaar alternatief. Wij vanuit onze huizen, zij vanuit haar ziekenhuisbed. We zagen haar op het scherm zwakker worden, maar er was toch een gevoel van iets te kunnen delen. Ook het samen met haar bidden was fijn.

Ook voor de kinderen en de jongeren van de parochie zocht haar parochie nieuwe wegen. Kinderwoorddienst via Zoom, bijvoorbeeld. Al verliep die eerder stroef. De jongeren daarentegen gingen naar hartelust chatten en appen.

Er werd hun voorgesteld om samen met hun bubbel een wandeling te maken op hetzelfde uur en ze kregen vragen om tijdens het wandelen te bespreken. Met een chatfunctie konden ze daarover achteraf uitwisselen.

#7 Diaconie gebeurt overal

Verschillende auteurs hebben het over het vele goeds dat spontaan gebeurde onder buurtbewoners. Wel viel het op dat die initiatieven zelden nog uitgingen van de kerkgemeenschappen zelf, klinkt het. Dat vinden de auteurs enigszins jammer, maar het belangrijkste is dat het gebeurde. Diaconie is overal. Het is tegelijk een uitdrukking en een versterking van je geloof, meestal zonder dat er grote woorden aan te pas komen.

Zo gebeurt ook kerk overal, vaak onder de radar.

#8 Thuiskerk

Heel wat gezinnen begonnen tijdens de lockdown zelf te onderzoeken en ontdekken hoe zij hun geloof nu thuis konden vieren. Soms volgden ze online vieringen, maar die blijken kinderen en jongeren meestal niet erg aan te spreken. Veel auteurs stippen het belang van de huiskerk aan als de plek bij uitstek om een gebedsleven te ontwikkelen, individueel en samen. De nodige handvatten lijken daarvoor nog vaak moeilijk vindbaar.

Kerk in tijden van corona, Leo Fijen [red.], Adveniat/Halewijn, 2020, 19,50 euro.