Als kerkarchieven konden praten ~ Vreugde in basiliek Tongeren
Als administrator van de kerkfabriek bekommert Albert Boulet zich om het archief van de basiliek. Als oudste stad van het land kent Tongeren ook een rijke kerkelijke geschiedenis. Met dito kerkschatten. Hoe weelderig ook, als uit die schat iets ontbreekt, dan baart je dat kopzorgen, zegt Albert. En er ontbrak wel degelijk iets.
In het depot staat een 17de-eeuwse bibliotheekkast met sporen van de inhoud op de binnenkant. Twee manuscripten die in de eerste helft van de 20ste eeuw nog vermeld werden in studies en inventarissen, waren weg, zo stelde ik vast toen ik in 1999 - als enige! - verantwoordelijk werd voor de site en haar erfgoed.
Als één verhaal uit het archief hem nauw aan het hart ligt, dan is het wel dat van de boeken OLIM XXI en OLIM XXII.
Deze mysterieus verdwenen handschriften werden in de 14de eeuw geschreven voor de collegiale kerk van Tongeren tijdens het dekenaat van kanunnik Radulphus de Rivo, een literair hervormer die tegelijk weinig op had met de kerststallenmentaliteit in de liturgie van de franciscanen.
Boek XXI, een zogenaamd Processionale, dateert uit de late 14de eeuw en bevat gezangen en aantekeningen voor processies van lokale heiligen. Merkwaardig is dat in bepaalde gezangen een mix voorkomt tussen gregoriaans en polyfonie. Boek XXII is een Collectarius met gebeden voor lauden en vespers. Volgens de rekeningen van het kapittel is het in 1397 ingebonden. Er zijn talrijke toevoegingen tot laat in de 18de eeuw. Het boek was dus nog steeds in gebruik bij de opheffing van het kapittel in 1797 tijdens de Franse Revolutie.
In 2000 vermeldt Eugene Schreurs in het derde deel van een reeks boeken over de muziek van de basiliek dat deze boeken verloren gingen tussen 1976 en 1981. Omdat ook meerdere fraaie verluchtingen uit andere boeken toen verdwenen, veronderstelde men dat de boeken gestolen waren.
Albert verzucht: Jammer en misschien ook het gevolg van een gebrek aan een echte archivaris. De kerkgemeenschap vond geen middelen om zulke belangrijke functie in te vullen.
Zelfs in onze tijd is de boekenschat blijkbaar nog niet veilig.
Gelukkig zou daar, toch wat de basiliek van Tongeren betreft, spoedig verandering in komen: met de oprichting van het Teseum. Maar verdwenen is verdwenen, toch?
Opgravingen en grote kuis
Vanaf 1999 werd onder de volledige basiliek een archeologische site uitgegraven. In 2004 was de oostzijde van de basiliek aan de beurt. Ook de sacristieën moesten volledig ontruimd worden. Tijd om grote kuis te houden.
In de zuidsacristie werden door medewerkers een aantal zaken gestapeld, herinnert Albert zich. Links voor verhuis naar een nooddepot en rechts voor de afvoercontainer. Daags voor het afvoeren van de overtollige dingen wilde ik toch nog even de zaken bekijken. Tussen oude vodden, een paar zieltogende vazen en wat kranten vond ik een omslag met enkele perkamenten en 2 oude boeken, geloof het of niet!
Het duurde langer om het telefoonnummer van Eugène Schreurs te vinden dan voor hem om zich van Peer naar Tongeren te reppen!
De grote vreugde die door de kamer zinderde, zal ik nooit vergeten, een delirium tremens bij een geheelonthouder!
In boek XXI bevonden zich ook een aantal losse bladen met aantekeningen. Aan de hand daarvan kon Schreurs een compositie die hij elders gevonden had, met 12 maten verder afwerken. Inmiddels zijn de boeken gerestaureerd en samen met een heel reeks andere Tongerse werken genomineerd als UNESCO-werelderfgoed en erkend als Vlaams Topstuk. Mooi is dat, mijn lievelingsverhaal, natuurlijk!