Kerstmis achter de muren

Geertrui Verdonck, aalmoezenier in de vrouwengevangenis in Brugge, ervaart sprankels van hoop, ook in de donkere periode op weg naar Kerstmis

Eenmaal binnen in het Penitentiair Complex in Brugge, raakt Geertrui Verdonck (47) soms moeilijk weer buiten. Niet omdat ze iets op haar kerfstok heeft, maar omdat heel wat gedetineerden haar aanwezigheid op prijs stellen. „Vooral tijdens de eindejaarperiode voelen velen zich eenzaam”, weet Geertrui Verdonck, sinds bijna een jaar katholieke aalmoezenier in de Brugse vrouwengevangenis. „Nochtans zijn verbondenheid en een sociaal netwerk noodzakelijk, niet enkel om de opsluiting te overleven, maar vooral met het oog op re-integratie in de samenleving.”
– U oefent geen alledaags beroep uit. Vanwaar uw belangstelling voor de gevangeniswereld?
Vóór ik mijn baan in het onderwijs inruilde voor die van aalmoezenier zong ik al ruim tien jaar lang mee in een gelegenheidskoor dat jaarlijks de kerstviering in de gevangenis opluistert. Voorts werkte ik al enkele jaren mee als vrijwilliger met Tralies uit de weg en Thuisfront, twee projecten die een brug willen slaan tussen de gemeenschap binnen en buiten de gevangenismuren. Dat veranderde mijn beeldvorming over gedetineerden. Zodra ze een gezicht krijgen, worden ze mensen en kijk je verder dan hun daden. Gedetineerden laten aanvoelen dat ze niet afgeschreven zijn, versterkt hun zelfwaarde. Het mooie aan mijn huidige baan is dat ik soms met kleine gebaren een verschil kan maken. Niet dat ik dat in het onderwijs niet kon, maar de appreciatie van de gevangenen is groot. Een bezoek of gesprek, hoe kort ook, kan veel betekenen. Heel wat gedetineerden zitten 23 uur per dag op cel. Dan ben je blij iemand te zien of post te ontvangen. Ik ken geen enkele plaats waar nog zo veel brieven worden geschreven. Diverse leerkrachten stelden voor met hun leerlingen kerstkaarten voor de gedetineerden te schrijven. Dat is mooi. Elk klein gebaar van verbondenheid telt.
– Hoe beleven gedetineerden de eindejaarperiode?
Dat is een zware periode voor hen. Tijdens de advent leggen we een weg af van de duisternis naar het licht, met Kerstmis als climax. Voor gedetineerden wordt het op weg naar kerst echter almaar donkerder. Aansluitend bij hun beleving zou het meer passend zijn de advent te beginnen met vier brandende kaarsen en er wekelijks een te doven. Terwijl velen van ons uitkijken naar een gezellig samenzijn met familie en vrienden, voelen gedetineerden [node:field_streamers:0] zich week na week almaar eenzamer. Bovendien is er door de beperkte personeelsbezetting tijdens feestdagen minder mogelijkheid tot bezoek. Dat versterkt de eenzaamheid nog. Toch loont het de moeite te zoeken naar sprankels van hoop. De liturgie is op dat vlak een dankbaar instrument. Daar kan ik vrijuit praten over mijn geloof en over God als een barmhartige Vader.
– Welke sprankels van hoop ervaart u in de gevangenis?
Onder de vrouwen leeft een grote solidariteit, zowel naar buiten als onderling. Zo werkten een vijftiental vrouwen en een beamte mee aan het diocesane initiatief Sjaal voor de kathedraal. Ook bij het overlijden van een familielid of in de aanloop naar een proces leven vrouwen erg met elkaar mee. Zo’n proces is ook voor mij telkens weer ingrijpend. Mooi om zien is ook hoe vrouwen die al langer in de gevangenis verblijven zich ontfermen over nieuwkomers door hun schamele bezittingen te delen. Wie binnenkomt, heeft immers niets. Sprankels van hoop ervaar ik ook tijdens de wekelijkse repetities met het koor, de Bella mama’s. Er wordt gezongen, gelachen, soms geweend. We wisselen er ook uit over de inhoud en liedkeuze van de kerstviering.
– Waarom zijn die solidariteit en verbondenheid zo belangrijk?
Uit studies blijkt dat het ontbreken of afbrokkelen van verbondenheid vaak aan de basis ligt van crimineel gedrag. Het missen van een sociaal netwerk bemoeilijkt ook de re-integratie in de samenleving en verhoogt zo de kans op hervallen. Uiteraard dient crimineel gedrag gestraft te worden. De veiligheid van de samenleving is belangrijk, maar nadenken over de toekomst evenzeer. Hoe kunnen gedetineerden een sociaal netwerk uitbouwen als ze geïsoleerd worden? We verwachten dat ze, eenmaal vrij, hun leven opnieuw in handen nemen, maar ze beschikken vaak niet over de middelen om dat te realiseren. Op dat vlak is er nog veel werk aan de winkel.
– Bent u met kerst in de gevangenis?
Ik heb dan geen wachtdienst, maar ik zing mee met het koor tijdens de viering. Na afloop ga ik ongetwijfeld even langs bij ‘mijn dames’. Zo noem ik de vrouwelijke gedetineerden graag. Ik werk er nog geen jaar en toch draag ik hen al allemaal in het hart. Sommige vrouwen beschikken over heel wat potentieel. Helaas wordt dat te weinig gezien. Het is mijn taak het beste in hen naar boven te halen en hen te laten aanvoelen dat ze meetellen.