Als de klokken in Herent luiden

Guy Saelemaekers en Jef Teugels weten waar de klepel hangt

Guy Saelemaekers en Jef Teugels zijn vurige liefhebbers van klokken. Klokkenjagers, noemen ze zichzelf. Dit weekend stellen ze tijdens de Open Kerkendagen in de Sint-Servaaskerk in Berg hun boek Welluidend erfgoed. Het klokkenpatrimonium van Herent, Kampenhout en Kortenberg voor en dat willen ze aan de – euh – grote klok hangen. Het duo inventariseerde in het dekenaat Herent zowaar alle klokken in kerken, kloosters en privéwoningen. „Mijn handen beginnen nog te zweten wanneer ik eraan terugdenk”, lacht Guy Saelemaekers. „Sommige klokken hangen in de nok van de toren en zijn slechts bereikbaar via wankele ladders. Niet vanzelfsprekend, wanneer je hoogtevrees hebt.”
Guy Saelemakers is al meerdere jaren lid van de stuurgroep Erfgoed Herent en van het plaatselijke genootschap voor heemkunde. Tijdens de inventaris van de Onze-Lieve-Vrouwkerk in de gemeente bij Leuven viel hem op dat er geen vragen waren naar de aanwezigheid van klokken in de kerktoren. „Opmerkelijk, want klokken hebben toch een eigen stem in het verhaal van elke kerk”, zegt hij. „Die leemte wilde ik graag opvullen en ik begon met de inventarisatie van de klokken in de parochiekerken. Dat bleken er meer dan ik dacht. Bovendien zocht ik een manier om het klokkengelui te registreren. Elke klok heeft immers een eigen klankkleur. Uiteindelijk leerde ik via de Leuvense Erfgoedcel Jef Teugels kennen.”
„Mijn passie voor klokken begon door een simpele vraag van een jezuïet: ‘Waarom verandert de klank van een klok wanneer die wordt blootgesteld aan alle weersomstandigheden?’”, zegt Jef Teugels. „Tijdens mijn onderzoek kwam ik in contact met Jacques Sergeys, de laatste Belgische klokkengieter, en met Campanae Lovaniensis, de vereniging die ijvert voor de herwaardering van de Leuvense beiaarden. Ik besefte dat een gedegen inventaris belangrijk is. Voor de beiaardklokken in Vlaanderen legde de Vlaamse Beiaardvereniging een unieke catalogus aan. Hier en daar werden ook klokken van belforten en centrale kerken in kaart gebracht, maar dat gebeurde niet voor de meerderheid van de klokken. Nochtans zijn ze niet minder waardevol. De inventarisatie in Herent is hopelijk een begin van inventarisatie in andere gemeenten en bij uitbreiding in heel Vlaanderen.”
Voor hun boek verzamelden de auteurs de voorbije twee jaar in totaal 71 kerkklokken: 23 in Herent, 27 in Kampenhout en 21 in Kortenberg. In Herent vond het duo een privébeiaard met 28 klokken en nog eens 19 klokken in privébezit, wellicht door de connectie met het gespecialiseerde bedrijf Clock-o-Matic dat een tijdlang gevestigd was in de gemeente. Van alle bezochte klokken maakten ze bovendien een geluidsopname. Die opnames worden wellicht ingevoerd in de databank van Erfgoedplus.
„De mooiste en misschien wel de meest interessantste klokken zijn ongetwijfeld de oude Mariaklok uit 1497 in de Onze-Lieve-Vrouwkerk in Kortenberg. De oudste klok dateert uit 1300 en hangt in het klooster van Bethlehem in Herent, zelfs de zusters wisten dat niet. Ook bijzonder is het klokkenspel van Nederokkerzeel wegens het dagelijkse gebruik en het verhaal erachter. Uiteraard was de connectie met de lokale klokkengieters Vanden Gheyn, Van Aerschodt en Sergeys een stimulans voor onze zoektocht”, zegt Guy Saelemakers.

Samenwerking

„Klokken brengen ook nog een ander verhaal”, weet Jef Teugels. „Veel klokken zijn vaak speciaal gegoten voor het gebouw waarin ze hangen. De opschriften op de klokken verwijzen geregeld naar personen zoals schenkers, peters, meters, pastoors, kortom naar personen die een bijzondere binding hebben met de omgeving. Dat aspect illustreert hoe ons inventariswerk slechts mogelijk is dankzij een intense samenwerking met de kerkfabrieken en met de lokale heemkundige kringen. Het boek is beslist een interessant naslagwerk, met veel foto’s en beschrijvingen van de klokken, de klokkengieters en de betekenis van klokken voor onze samenleving. Een boek zowel voor de klokkenfanaat als voor iedereen die begaan is met ons rijke klokkenerfgoed.”

Guy Saelemaekers & Jef Teugels, Welluidend erfgoed. Het klokken- patrimonium van Herent, Kampenhout en Kortenberg, Stuurgroep Erfgoed, 2018, 160 blz., 25 euro. Te koop via 016 85 30 20.