Kroningsfeesten: de grootste Mariaprocessie van België

De grootste mariale processie van België brengt hulde aan Onze-Lieve-Vrouw Oorzaak Onzer Blijdschap, beschermvrouw van de stad en patrones van het bisdom Hasselt. Ruim drieduizend deelnemers vormen in die week viermaal een processie en beelden het leven van Maria en Christus uit. ’s Avonds brengen ze het verhaal op een groot podium aan de voet van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek.

~ Ontstaan van de Kroningsfeesten 

Tongeren is niet enkel de oudste stad van België, ze staat ook aan de wieg van het christendom in de Lage Landen. Van hieruit verspreidde de verering van Onze-Lieve-Vrouw zich over West-Europa. Vanaf de middeleeuwen werden er heiligdomsvaarten georganiseerd, waarbij zevenjaarlijks de relieken van heiligen werden getoond. Tot de Franse bezetter het in 1790 verbood. In juni 1479 kreeg de Aartsbroederschap van Onze-Lieve-Vrouw van Tongeren de toestemming van het kapittel om een Onze-Lieve-Vrouwebeeld te laten maken uit notenhout. Met goedkeuring van paus Leo XIII werd het beeld op 31 augustus 1890 gekroond tot ‘Oorzaak Onzer Blijdschap’. Na de plechtigheid trok voor het eerst de kroningsprocessie uit. De heiligdomsvaarten werden zo de zevenjaarlijkse Kroningsfeesten. Een traditie die intussen is erkend als immaterieel cultureel erfgoed en nog altijd in ere wordt gehouden.
 

~ Peter Severijns, Kroningscomité

Mensen voelen Maria aan,

of je nu gelovig bent of niet.

De voorbereidingen voor de Kroningsfeesten begonnen drie jaar geleden in volle coronacrisis. Het kroningscomité moest noodgedwongen overschakelen naar digitale samenkomsten, ook met de ruim 200 bestuursleden van de achttien deelnemende groepen. In Tongeren heeft elke processiegroep namelijk een eigen bestuur dat verantwoordelijk is voor de rekrutering van de deelnemers, voor de kledij, de muziek, de wagen, de choreografie en het budget. Alle deelnemers betalen zelf hun processiekleding.

„Die nauwe betrokkenheid is de grote kracht van de Tongerse Kroningsfeesten. Ze leven van onderuit”, zegt Peter Severijns, die na vier edities als regisseur van het avondspel vandaag voorzitter is van het kroningscomité. „Hoewel alles voorwaardelijk werd, kwamen de inschrijvingen zeer vlot binnen. Sommige groepen zagen het aantal deelnemers met dertig procent toenemen. Zodra het opnieuw kon, werd het kroningsthema #zoekverbinding dan ook werkelijkheid. Mensen vonden elkaar terug en de straten begonnen opnieuw te leven. Mannen verschenen met langer haar en een prille baardgroei en begonnen zich stilaan in te leven in hun rol. Besturen moedigden elkaar aan om er samen iets onvergetelijks van te maken. Het thema werd echt tastbaar. Iedereen geeft het beste van zichzelf, in het comité, in de besturen en bij de deelnemers. Ruim 3.400 mensen doen dat vanuit één gezamenlijke drijfveer: de verering van Onze-Lieve-Vrouw, de Oorzaak Onzer Blijdschap, zoals we haar in Tongeren noemen.”

Grootse traditie in kleine stad

De Kroningsfeesten zijn een eeuwenoude traditie, waar iedere Tongenaar, mensen uit het dekenaat Tongeren en zelfs uitgeweken Tongenaren bij willen zijn. Mensen komen van heinde en ver om de zevenjaarlijkse feesten mee te maken. „Het is een grootse traditie in een kleine stad”, zegt Peter Severijns. „Het is een religieus feest en dat zal altijd zo blijven. Mensen voelen Maria aan, of je nu gelovig bent of niet. Wie ooit de Kroningsfeesten heeft beleefd, keert terug met kinderen, kleinkinderen en zelfs achterkleinkinderen. Ook nu weer zullen bezoekers voelen dat de deelnemers begeesterd hun rol zullen vertolken, zowel in de processie als in het avondspel. Zij vertellen Maria’s verhaal, met bezieling en toewijding.”

~ Eric Ryenders, deken

Als het om ‘de kroning’ gaat, zijn we allemaal Kerk.

Eric Reynders werd in 2020 bij de hertekening van de dekenaten in het bisdom Hasselt tot deken benoemd van het vernieuwde dekenaat Tongeren. Straks beleeft hij er in die functie zijn eerste Kroningsfeesten. „De Kroningsfeesten zijn een wonderlijk gebeuren in Limburg, of je nu gelovig bent of niet. Er gebeurt daar iets wat ons overstijgt. Als het om ‘de kroning’ gaat, zijn we allemaal Kerk”.

Al vanaf de eerste voorbereidingen werden alle pastorale eenheden en parochiefederaties van het vernieuwde dekenaat betrokken bij de zevenjaarlijkse feesten. Zo deed eind vorig jaar het processiebeeld elk weekend een zondagskerk aan in Bilzen, Hoeselt, Riemst en Voeren. Het processiebeeld is een kopie van het genadebeeld uit 1479 dat in de basiliek staat en is te herkennen aan de zilveren kroon. Het genadebeeld zelf draagt een gouden kroon en komt enkel nog naar buiten bij de Kroningsfeesten.

„Maria wordt overal op handen gedragen en in de harten gekoesterd door jong en oud”, zegt Eric Reynders. „Dat werd dit voorjaar enkel maar bevestigd bij de rondgang van het processiebeeld in de Tongerse kerkdorpen, woon-zorgcentra en in het Vesaliusziekenhuis. De Kroningsfeesten geven ons zoveel kansen om elkaar te vinden, over alle grenzen heen. Het is hartverwarmend te mogen zien wat er allemaal mogelijk is, wanneer mensen elkaar in alle openheid tegemoet treden en samenwerken aan zo’n groots gebeuren.”

Verbondenheid

De kroningsprocessie houdt zich aan het klassieke stramien van Bijbelse taferelen en blijft inhoudelijk dicht bij de Schrift. Al worden de feesten ook bij de tijd gebracht „Zo is in dit verhaal van #zoekverbinding Maria onze gids en zullen we komen tot verbinding met onszelf, met de anderen en met God. Die verbondenheid zal iedereen die deelneemt aan de processie en aan het avondspel, en iedereen die begin juli onze stad bezoekt en pelgrimeert naar Maria, mogen ervaren in straten en op pleinen, in de kerken en in de basiliek. De processie is het evangelie in klank en kleur. Ik hoop dan ook dat het thema mag voortleven na de feesten. Alleen wie verbinding zoekt, voorbij de eigen grenzen, bouwt aan een solidaire samenleving en aan een levendige Kerk.”

~ Els Gielen, regisseur

Bij het avondspel krijgen toeschouwers meer inzicht in wat de groepen uitbeelden.

Het avondspel is onafscheidelijk verbonden met de Kroningsfeesten. Al tien edities lang vinden er vier opvoeringen plaats gedurende de kroningsweek, telkens op dezelfde dagen van de processie. Dit jaar dus op 2, 4, 7 en 9 juli, om 22.30 uur. Maria’s verhaal wordt dan op een groot podium tot leven gebracht, ondersteund door grote beeldschermen en een licht- en klankinstallatie en met de grandeur van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek als decor. Een indrukwekkend schouwspel met drieduizend deelnemers dat in goede banen wordt geleid door regisseur Els Gielen, die met Wouter Jaspers, Brecht Boelen en David Mulleners kan rekenen op een jonge en frisse regieploeg.

„Het is nu eenmaal eigen aan elke processie dat het publiek bepaalde taferelen mist van de sprekende en zingende groepen”, zegt Els Gielen. „Een avondspel brengt daar verandering in. Doordat alles zich afspeelt op één podium en het geheel ondersteund wordt door tekst, muziek, beeld en licht krijgen de toeschouwers meer inzicht in wat de verschillende groepen uitbeelden. De deelnemers zijn uiteraard geen acteurs, maar ze staan daar wel met dezelfde intense gevoelens als in de processie. Het is die beleving die ze ook tonen.”

Verteller

In anderhalf uur brengt elke groep in theatrale situaties enkele liederen en de bijbehorende choreografie. Finaal mondt alles uit in een apotheose wanneer het genadebeeld van Onze-Lieve-Vrouw vanuit de basiliek het podium wordt opgedragen en bezongen. „De voorbije weken hebben we daarop geoefend, want er staan honderden mensen tegelijk op dat podium. Wouter heeft met engelengeduld alles uitgetekend, waardoor iedereen zijn of haar plek kent. Bovendien zijn er ook deelnemers die slecht ter been zijn. Ook dat vraagt bijzondere aandacht. Iedereen moet kunnen meedoen.”

Voor het eerst zal er met acteur Kobe Van Herwegen ook een live-verteller op de bühne staan. „Hij maakt de verbinding tussen de verschillende groepen, brengt het verhaal ook naar 2023 en verbindt dat met het kroningsthema #zoekverbinding. Kobe is zichtbaar aanwezig, maar het zijn hoe dan ook de deelnemers die de hoofdrol spelen.”

~ Anny Knapen (90), oudste deelnemer

Zonder mijn geloof was het me niet gelukt in het leven.

Ze woont al bijna een kwarteeuw in het begijnhof in Borgloon. Toch blijft ze naar eigen zeggen een Tongerse in hart en nieren. „Geboren en getogen… in het begijnhof”, lacht ze. Anny Knapen is een kranige en goedlachse vrouw. Begin augustus wordt ze 90. Straks is ze de oudste deelnemer aan de zevenjaarlijkse Kroningsfeesten. Op zondag 2 juli neemt ze eenmalig deel aan de processie en zal Anny’s zoon Leo haar in een rolstoel voortduwen bij de groep van de Reliekendragers. Het volledige parcours van 4 kilometer zelf stappen, zoals ze dat deed in 2009 en 2016, lukt niet meer. Maar ze is opgetogen: „Ik ben er nog bij.”

Bij de Reliekendragers krijgt ze de verantwoordelijkheid over de koper vergulde reliekhoorn van de heilige Lutgardis van Tongeren. „Ik heb mijn dochter Lutgart naar haar vernoemd.Het geeft me ook een ongelooflijk warm gevoel te weten dat ik iets heiligs mag dragen. Het is een eer en ik zal de reliekhoorn dan ook met veel eerbied en respect dragen.”

Kracht putten

Anny Knapen groeide op in een gezin van vier. Enkel haar jongste zus leeft nog, ze is 83. Haar andere zus overleed enkele weken geleden en werd 93, net zoals haar broer. Van kindsbeen af vierden ze de eucharistie in de basiliek. Maria was er altijd om te luisteren. „Ze is mijn houvast. Als ik mijn geloof niet had, was het me zeker niet gelukt in het leven. Ik was amper 33 toen ik weduwe werd. Ik bleef alleen achter met vier kleine kinderen, drie jongens en een meisje. Maar ik putte kracht bij Onze-Lieve-Vrouw en werd omarmd door de zusters van Liefde.”

Vandaag heeft Anny negen kleinkinderen en vijftien achterkleinkinderen. Ze wonen verspreid in het land, maar sommigen komen speciaal op 2 juli naar Tongeren om de Kroningsfeesten te beleven. Anny neemt ze allemaal mee in haar dagelijks gebed en bidt in de kroningsprocessie voor hun geluk en gezondheid. „Ja, ik ben een gelukkig mens”, zegt ze. „Ik kijk stiekem uit naar de Kroningsfeesten in 2030. Hoop doet leven, toch?”

~ Cas Cavaleri (4 weken), jongste deelnemer

Traditie voortzetten en schoonheid van geloof doorgeven.

Vrijdag 2 juni, precies één maand voor de start van de Kroningsfeesten, werd in Tongeren Cas Cavaleri geboren, zoontje van Karlijn Severijns en haar man Alessandro Cavaleri. Vijftig centimeter en drie kilogram puur geluk. Cas is net als zijn moeder een kroningskind, geboren in het jaar van de Kroningsfeesten. Want zo worden in Tongeren mijlpalen in iemands leven geteld: het was vóór, in of na dat jaar van de Kroningsfeesten. In tegenstelling tot zijn moeder, die pas vier maanden na de Kroningsfeesten van 1995 ter wereld kwam, kan Cas de zevenjaarlijkse mariale feesten al vanaf het prille begin beleven. Al zal hij zich er later niet veel van herinneren. Beelden, foto’s, krantenknipsels en dolgelukkige ouders en grootouders zullen het hem zonder twijfel vertellen: „In 2023 was jij de jongste deelnemer.”

„De Kroningsfeesten maken deel uit van ons leven”, vertelt Karlijn. „Iedereen in de familie is er op één of andere manier bij betrokken. Die sfeer van verbondenheid is met niets te vergelijken.Als zevenjarige stapte ik mee met de Engeltjes van de Geboorte en in 2009 en 2016 wuifde ik met de grote palmen bij de Zingende Maagden. Ik wil niet enkel de traditie voortzetten, maar ook de schoonheid van het geloof doorgeven.”

Draagdoek en bolderkarren

Karlijn en haar familie maken deel uit van de groep Afscheid. Daarin neemt Jezus afscheid van zijn moeder Maria en kiest Hij tussen de vissers zijn apostelen. „We hebben niet meteen een bepaalde choreografie, waardoor ik Cas makkelijk kan meenemen in een draagdoek. Daarin zal hij zich geborgen voelen. Mijn kleed werd intussen wel aangepast, want ik geef borstvoeding. Ik zal me voornamelijk moeten aanpassen aan zijn ritme. In het ideale scenario stappen we viermaal mee, behalve bij extreme weersomstandigheden. En als het uitkomt, zullen we ook deelnemen aan het avondspel. Cas’ grootmoeder en enkele vriendinnen zijn ook in de buurt. In de bolderkarren liggen allerlei spulletjes en mocht het nodig zijn, staat Alessandro aan de zijlijn klaar om hem over te nemen. Het wordt een bijzondere kroning, zonder meer. Ik bid dat we samen een mooi en gelukkig leven mogen hebben.”

~ Programma processiedagen 

Zondag 2 juli 

• 10 uur: Pontificale eucharistieviering in de Onze-LieveVrouwebasiliek, opgedragen door Patrick Hoogmartens, bisschop van Hasselt. Rechtstreekse uitzending via Radio 1 en VRT 1. 
• 11 uur: Toning van de Tongerse reliekenschat in de basiliek
• 12 uur: Pelgrimsmis in de basiliek 15 uur: Kroningsprocessie - te volgen via liveblog op Kerknet.be 
• 22.30 uur: Avondspel op de Grote Markt 

Dinsdag 4 juli 

• 14.30 uur: Pontificale eucharistieviering in de Onze-LieveVrouwebasiliek, opgedragen door bisschop Hoogmartens 
• 15.30 uur: Toning van de Tongerse reliekenschat 
• 19 uur: Kroningsprocessie 
• 22.30 uur: Avondspel op de Grote Markt 

Vrijdag 7 juli 

• 14.30 uur: Pelgrimsmis in de basiliek
• 16.30 uur: Rozenkransgebed 
• 19 uur: Kroningsprocessie 
• 22.30 uur: Avondspel op de Grote Markt 

Zondag 9 juli 

• 10 uur: Pontificale eucharistieviering in de Onze-LieveVrouwebasiliek, opgedragen door bisschop Hoogmartens. Rechtstreekse uitzending via Radio 1 
• 11 uur: Toning van de Tongerse reliekenschat 
• 12 uur: Pelgrimsmis 
• 15 uur Kroningsprocessie 
• 22.30 uur: Avondspel op de Grote Markt 

Het volledige programma vindt u op www.kroningsfeesten.be