Hoe de natuur schilders inspireert ~ 13 voorbeelden

Hoe herken je spiritualiteit in een schilderij?

Kick Bras interpreteert het begrip spiritualiteit ruim in zijn boek Het bezielde landschap. Zo schrijft hij in de inleiding:

Met spiritualiteit in schilderkunst bedoel ik dat er geestelijke waarden of levensthema’s in aan bod komen. Bijvoorbeeld het verlangen naar een paradijselijke wereld of een melancholisch besef van vergankelijkheid, of daartegenover een diep gevoel van vitaliteit, dankbaarheid voor de schoonheid van de schepping, of juist verontwaardiging over de vernietiging van de natuur.

Nood aan ‘lyrisch landschap’

De auteur betoogt dat we om de natuur te redden, natuurmystiek nodig hebben. Maar daar moet een kritische vraag bij gesteld worden. Met name in Duitsland heeft de romantische verheerlijking van het landschap in de 19de eeuw bijgedragen aan een nationalistische verering van de eigen Heimat en de nazi-ideologie van Blut und Boden.

Daardoor gingen kunstenaars breken met al te idyllische voorstellingen. Sommigen gingen net het verwilderde of vernietigde land schilderen, maar de meesten verlieten het landschap als onderwerp. De auteur citeert Ton Lemaire, die spreekt van het einde van het lyrische landschap.

Kick Bras hoopt dat de aandacht voor landschapskunst zal terugkeren, om ons de ogen te openen voor de schoonheid én de gevaren van de natuur.

Natuurmystiek valt niet samen met God

Kick Bras toont zich in dit boek niet alleen een uitmuntend kunstkenner. Als theoloog verheldert hij ook een en ander. We kunnen God weliswaar in zijn schepping ontdekken, maar vergoddelijken moeten we de natuur níet.

De wil van God valt niet samen met de wetten van de natuur. Dan zou God een blinde natuurkracht of onverschillige universele energie zijn.

Wat kan een ecospiritualiteit dan inhouden?

Hoewel het antwoord op die vraag buiten de opzet van het boek valt, geeft de auteur toch enkel inzichten mee.

• dualisme overwinnen: het christelijke denken heeft in het verleden te eenzijdig nadruk gelegd op de geest, ten nadele van materie (natuur, lichaam). De twee zijn verbonden.

In profetische visioenen uit het Oude Testament gaat het juist om holistische toekomstdromen waarin mensen en natuur met elkaar in harmonie zijn.

• Als God scheppende Geest in de natuur aanwezig is, dan is de opdracht voor de mens niet om op te gaan in een soort kosmisch eenheidsbesef, maar om te werken aan sociale en ecologische gerechtigheid. 

Kick Bras besluit zijn inleiding: De landschapsschilderijen in dit boek hebben mij de ogen geopend voor de spirituele diepte, glans en glorie van de natuur. Ik hoop dat de lezers van dit boek eenzelfde ervaring zullen opdoen en dat het hen zal stimuleren tot een levenswijze waarin genieten van de natuur zal samengaan met verantwoording nemen voor diezelfde natuur.

Kick Bras, Het bezielde landschap, Spiritualiteit in de schilderkunst, Skandalon, 2019, Vught, 271 blz., 32,50 euro. Bestelinfo.